مهجور ماندن پیام مهم امام(ره) بعد از ۲۷ سال
تنها کمتر از سه ماه از عمر پایانی معمار کبیر انقلاب مانده بود که پیامی خطاب به روحانیت و طلاب از سوی معظم‌له صادر شد. این پیام حاوی نکات مهمی است اما متأسفانه با گذشت ۲۷ سال از صدور آن، «منشور روحانیت» همچنان مهجور است.
امام‌خمینی(ره) در سوم اسفند 1367 خطاب به روحانیون سراسر کشور و مراجع عظام تقلید، مدرسین، طلاب حوزه‌های علمیه و ائمه محترم جمعه و جماعات پیام مهمی را صادر و ابلاغ کردند که متأسفانه در طول 27 سال گذشته به ورطه فراموشی سپرده شده است، این پیام تاریخی حاوی نکات مهم، هشدارهای اساسی و تحلیل‌های ظریفی است که نگاه معمار کبیر انقلاب را نسبت به گذشته، حال و فردای حوزه علمیه و روحانیت را به اجمال ترسیم می‌کند، در این پیام 18 صفحه‌‌ای امام(ره) به دفاع از عملکرد نظام جمهوری اسلامی در دهه اول انقلاب به ویژه حقانیت نظام و مسئولان در اتخاذ تدابیر مناسب در دوران دفاع مقدس می‌پردازد، با این وجود به مواردی نظیر جایگاه علمی، تربیتی، اجتماعی و سیاسی روحانیت اصیل و آسیب‌ها و چالش‌های اساسی اشاره می‌کنند، این در حالی است که روحانیت شیعه با تحمل سال‌هایی پر از رنج و محنت موفق به براندازی کامل نظام شاهنشاهی شد و با تکیه بر مبارزه عمومی مردم، نظام سیاسی مبتنی بر دیانت و فقاهت را به وجود آورد.در ادامه به بررسی اجمالی نکات اصلی و محوری پیام امام خمینی(ره) خطاب به روحانیت می‌پردازیم:
*نقش علمی و اجتماعی روحانیت
امام (ره) در این پیام به نقش بارز حوزه‌های علمیه در عرصه علمی و اجتماعی اشاره می‌کنند: تردیدی نیست که حوزه‌های علمیه و علما متعهد در طول تاریخ اسلام و تشیع، مهم‌ترین پایگاه محکم اسلام در برابر حملات و انحرافات و کجروی‌ها بوده‌اند. علما بزرگ اسلام در همه عمر خود تلاش نموده‌اند تا مسائل حلال و حرام الهی را بدون دخل و تصرف ترویج کنند، اگر فقها عزیز نبودند معلوم نبود امروز چه علومی به عنوان علوم قرآن و اسلام و اهل بیت علیهم السلام به خورد توده‌ها داده بودند. جمع‌آوری و نگهداری علوم قرآن و اسلام و آثار و احادیث پیامبر بزرگوار و سنت و سیره معصومین علیهم السلام و ثبت، تبویب و تنقیح آنان . . . کار آسانی نبوده‌است».همچنین جایگاه و نقش اجتماعی روحانیت مسأله دیگری است که امام(ره) به آن می‌پردازند: «صدها سال است که روحانیت اسلام تکیه‌گاه محرومان بوده است ... آنان در هر عصری از اعصار برای دفاع از مقدسات دینی و میهنی خود مرارت‌ها و تلخی‌هایی متحمل شده‌اند و همراه با تحمل اسارت‌ها و تبعیدها، زندان‌ها و اذیت و آزارها و زخم‌زبانها، شهدا گرانقدری را به پیشگاه مقدس حق تقدیم کرده‌اند... در هر نهضت و انقلاب الهی و مردمی علمای اسلام اولین کسانی بوده‌اند که بر تارک جبینشان خون و شهادت نقش بسته است... علماء اصیل اسلام هرگز زیر بار سرمایه‌داران و پول‌پرستان و خوانین نرفته‌اند ... روحانیتٍ متعهد، به خون سرمایه‌داران زالو‌صفت تشنه است و هرگز با آنان سرآشتی نداشته و نخواهد داشت».
و در جای دیگر میفرمایند: «راستی اگر کسی فکر کند که استعمار، روحانیت را با این‌همه مجد و عظمت و نفوذ، تعقیب نکرده و نمی‌کند، ساده اندیشی نیست»؟
*هشدار به نفوذ روحانیون وابسته
در این اثنا امام(ره) از آسیب‌هایی که متوجه روحانیت بوده و هست غافل نبودند و با در نظر گرفتن واقعیت‌های تلخ و جریان‌های منحرف و یا اشخاص وابسته به بیگانگان که در میان حوزه‌ها و روحانیان نفوذ می‌کرده‌اند، پس از بیان ویژگی‌های مثبت و خدمات شایان روحانیت میفرمایند: «البته این بدان معنی نیست که ما از همه روحانیون دفاع کنیم؛ چراکه روحانیون وابسته و مقدس‌نما و تحجرگرا هم کم نبودند و نیستند در حوزه‌های علمیه»، این هشدار امام(ره) را باید جدی گرفت و از سوءاستفاده‌‌های پیچیده از عنوان روحانیت برای نفوذ در جامعه و فریب مردم غافل نشد، زیرا دشمن شکست‌خورده با هوشیاری درصدد جبران شکست‌های خویش است.
معمار کبیر انقلاب مهم‌ترین حرکت استعماری را القا شعار جدایی دین از سیاست دانسته و هشدار می‌دهند: «هنوز حوزه‌ها به هر دو تفکر آمیخته‌اند و باید مراقب بود که تفکر جدایی دین از سیاست، از لایه‌های تفکر اهل جمود به طلاب جوان سرایت نکند».
با این وجود، ویژگی‌های برجسته‌ای که در این پیام برای روحانیان اصیل و متعهد برشمرده شده، باید ملاک و شاخص تشخیص و تفکیک اشخاص منحرف از جریان اصلی و اصیل حوزه‌ها و روحانیت قرار گیرد، ویژگی‌هایی مانند قناعت، شجاعت، صبر، زهد، عدم تعلق به تجملات دنیا، عدم وابستگی به قدرتها، احساس مسئولیت در برابر توده‌ها، پرهیز از تقدس‌نمایی و تحجر‌گرایی، احاطه به مسائل زمان و آشنایی با مسائل سیاسی، بصیرت و توجه به حیله‌ها و تزویرهای فرهنگ حاکم بر جهان و همچنین پایبندی و وفاداری به سیره علمی و عملی سلف صالح و فقه جواهری
*آسیب‌های پیش‌روی حوزویان
بازخوانی منشور روحانیت امام خمینی(ره) ما را متوجه آسیب‌ها و آفت‌هایی می‌کند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
-غرق‌شدن حوزه‌ها در احکام فردی و عبادی و غفلت از احکام اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اسلام.
-پذیرفتن تز عدم دخالت روحانیان در سیاست.
-تلقی منفی درباره زیرکی، کاردانی و سیاسی بودن عالمان و روحانیان.
-تقدس‌نمایی و فضیلت‌شمردن ظواهر و مظاهرِ گوشه‌نشینی و انزوای اجتماعی.
-فاصله‌گرفتن از دانشها و علوم غیر رایج در حوزه‌ها از قبیل فلسفه، عرفان، یادگیری زبان خارجی و. . . و حتی کفرشمردن این شاخه‌های علوم.
-سرایت تفکر اهل جمود به طلاب جوان حوزه‌ها.
-اختلاف در میان روحانیان متعهد و اصیل، در قالب جناح‌بندیهای سیاسی و یا در میان طلاب جوان و روحانیون پرسابقه.
-نفوذ بیگانگان در جایگاه و در فرهنگ حوزه‌ها.
-فراموش‌کردن و غفلت از اهداف کلی و بلندمدت و محصورشدن در امکانات موجود، به خاطر محدودیتها و شرایطی که تحقق آن آرمانها و اهداف را در ظرف زمانی موجود غیرممکن نشان می‌دهد.
-توجه به نتیجه و عدول از تکلیف.
-فراموش‌کردن خیانت‌ها و انحرافات فکریِ کسانی که به ظاهر «عقلای قوم» تلقی می‌شوند و ساده‌اندیشی درباره جریان‌ها و اشخاص منحرف که زمینه نفوذ آنان را فراهم خواهد ساخت.
-اعتماد به گروه‌های سیاسی و لیبرال‌ها.
-تخلف از فقه سنتی و اجتهاد جواهری.
-بی‌توجهی به پرسشها و عدم پاسخ به معضلات جامعه.
-مطلق‌انگاشتن اصول و قوانین دیپلماسی و عدول از آرمانها به خاطر آن.
- غفلت از نیازها و تحولات آینده.
-کناره‌گیری از مسئولیت‌های اجتماعی و نپذیرفتن کارهای قضایی و اجرایی و شانه خالی کردن از خدمت به نظام و مردم در مواردی که لازم است.
آنچه بیان شد فهرست‌گونه‌ای از آسیب‌هایی بود که امام خمینی(ره) در پیام مهم خود مطرح کرده‌اند، برخی از این آسیب‌ها، اختصاص به روحانیت و حوزه‌ها ندارد و همه اقشار جامعه را خطاب قرار می‌دهد و برخی نیز آسیب‌هایی است که از فرهنگ غلط و برداشت‌های ناصحیح بخشی از جامعه درباره نقش و رسالت حوزه‌ها ناشی می‌شود.
علاقه‌مندان برای مشاهده پیام کامل امام خمینی(ره) به روحانیت که در قالب «منشور روحانیت» یاد می‌شود از اینجا اقدام کنند.
انتهای پیام/ک/خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس
مهدی ابوفاطمه