خودارضایی دختران، علائم و آثار و راه های پیشگیری

بسم الله

خودارضایی دختران، علائم و آثار

انحرافات جنسی

برای غریزه جنسی نیز همانند هر غریزه و نیروی دیگر، شیوه های مختلفی برای ارضا وجود دارد که برخی از آنها با طبیعت انسانی، اخلاق دینی و ارزش های بشری، موافقت و همسویی دارد و پاره ای دیگر، مغایر طبیعت بشر و ارزش های انسانی است که به آن انحرافات جنسی گفته می شود.

غریزه جنسی، مانند تشنگی و گرسنگی و سایر نیازها، برای تأمین و ارضای خود، انسان را به فعالیت وامی دارد و او را به طرف برآورده شدن نیازش بر می انگیزد. بنابراین، نوجوان در مقابل خود با چندین راه و شیوه مواجه می شود و به برخی از آنها اقدام می کند. نوجوان با ایمان و جویای کمال، به دنبال شیوه ای می رود که با عقل و دستورهای دینی سازگارتر است. در ادامه به چند نمونه از راه هایی که در مقابل نوجوان وجود دارد، اشاره می کنیم:
1. بلوغ جنسی نوجوان غالباً زودتر از بلوغ روانی و اجتماعی او فرا می رسد؛ یعنی در نوجوانان نیاز جنسی و توانایی ارضای آن ایجاد شده است، ولی آنها بلوغ و توانایی اداره خانواده و همسر داری را ندارند و به حدی نرسیده اند که همسر یا مادر خوبی برای خانواده خود باشند؛ لذا در اینجا نوجوان با شرایطی، روبه روست که از طرفی نیاز جنسی دارد و این نیاز، او را به طرف تأمین و ارضا بر می انگیزد و از سوی دیگر تدبیر و توانایی اداره یک خانواده را ندارد، تا ازدواج کند و تشکیل خانواده دهد؛ و یا ممکن است دختر خواستگار مناسب نداشته باشد؛ پس ناچار است تشکیل خانواده و ازدواج را به تأخیر بیندازد و برای ارضای نیاز جنسی خود چاره ای بیندیشد.
اما چگونه نوجوان باید این مشکل را حل کند و اختلاف و فاصله به وجود آمده بین برانگیختگی نیاز جنسی و زمان مناسب برای ارضای آن را پر کند؟
بسیاری از نوجوانان، با خویشتن داری و پرهیز از عوامل تحریک کننده شهوت، ارضای این غریزه را به زمان مناسب و در شکل خداپسندانه و حلال که مطابق فطرت انسانی و سازگار با دستورهای اخلاقی شرع مقدس اسلام است، موکول می کنند. این انتخاب و روش، گرچه تا حدی دشواری دارد، ولی انتخابی پسندیده، عقلانی، موافق فطرت انسانی و رمز کمال و سعادت انسانی است و نوجوانان با این انتخاب مبارک، در واقع به جهاد با نفس که با ارزش ترین جهاد و مبارزه است، اقدام کرده، از این طریق هم رضایت الهی و خشنودی او را کسب نموده است و هم سلامتی جسمی و روحی خود را تأمین کرده است. حضرت امیرالمؤمنین، علی  علیه السلام در این باره می فرمایند: من احب نیل الدرجات العلی فلیغلب الهوی؛ (1) « هر کسی دوست دارد به درجات بلندی نایل آید، باید بر خواهش های شهوانی خود چیره شود».
و در روایتی دیگر فرمودند: خالف الهوی تسلم؛ (2) « با خواهش و خواسته نامشروع نفس و شهوت، مخالفت کن تا سالم بمانی».
در این دو حدیث شریف، مولای متقیان علی  علیه السلام یکی از راه های کمال و خودسازی معنوی را مبارزه با خواسته های نامشروع نفس معرفی کرده است؛ لذا اگر نوجوان به توصیه های حضرت گوش جان دهد و به آن عمل کند، هم در سلامتی جسم و جان خواهد بود و هم در سلامتی ایمان و معنویت.
2. گرایش دیگر که در نوجوان به وجود می آید و برخی را به دام خود می کشد، خودارضایی (استمنا) است که این روش و انتخاب با اهداف خلقت انسان و نیز فلسفه آفرینش غریزه جنسی، مغایرت دارد و کاری حرام و ناپسند است. در این زمینه، در مباحث آینده به طور مفصل بحث خواهد شد.
3. گرایش دیگری هم که مطرح است، گرایش نوجوان به جنس مخالف می باشد که البته به هر شکلی، غیر از پیمان عقد و ازدواج صورت پذیرد، عملی ناشایست محسوب می شود و عواقب وخیمی در پی دارد.

انواع انحرافات جنسی و آثار آن

همان طور که قبلاً هم اشاره شد، انحرافات جنسی بر چند نوع است که در ادامه به برخی از آنها که در میان بعضی نوجوانان شیوع بیشتری دارد، اشاره می شود و آثار زیان بار آن بیان می گردد تا مربیان و والدین گرامی، با آگاهی کامل در این عرصه ها وارد شوند.

خودارضایی

خودارضایی (استمنا) یکی از انحرافات جنسی است که نسبت به انحرافات دیگر، شیوع بیشتری دارد و آن بدین معناست که: کسی صحنه های جنسی و شهوت انگیزی را در برابر خود مجسم می کند، یا آن قدر با آلت تناسلی خود دست ورزی می کند که از او «منی» خارج می شود؛ به گمان اینکه با این کار شعله شهوت و غریزه جنسی خود را فرو می نشاند. گفتنی است: این عمل (خودارضایی) وقتی در مورد زنان و دختران باشد، در اصطلاح فقهی، به آن «استشها» می گویند و اگر مربوط به مردان و پسران باشد، «استمنا» نام دارد؛ زیرا زنان آلت تناسلی خارجی ندارند؛ لذا با مالیدن کشاله های ران به یکدیگر و یا فشار دادن قسمت های بیرونی آلت تناسلی و مالیدن آن، به ارضای جنسی می رسند.

علایم خودارضایی

کسی که به عمل خودارضایی (استشها) عادت کرده است، نشانه هایی دارد که برخی از آنها عبارت اند از: رنگ پریدگی، کبودی اطراف چشم، خستگی و بی حالی مفرط، خواب آلودگی زیاد، سستی و بی رمقی، لرزش اعضای بدن، ضعف حافظه، اضطراب، افسردگی، عصبانیت، یأس و ناامیدی و مانند آنها. (3)

آثار خودارضایی

انحراف جنسی به صورت خودارضایی (استشها) آثار زیان بار فراوانی دارد. در این بحث به برخی از این آثار سوء و ناپسند، اشاره می کنیم:

الف) ضعف و آسیب قوای جسمانی

کاهش انرژی جسمانی از زیان های مهم خودارضایی است. اگر خودارضایی ادامه یابد، خستگی و ناتوانی جسمانی بر انسان عارض شده، قوای بدنی او را تباه می کند و به پیری زودرس و ضعف بدنی می انجامد.
در این فرصت به چند نمونه از نامه های برخی نوجوانان که درباره ضررهای خودارضایی نوشته شده و برخی نیز خطاب به ما بوده است، توجه بفرمایید:
... وقتی قلم در دست می گیرم، احساس ناتوانی می کنم و حوصله نوشتن ندارم؛ گویا ساعات زیادی به کار سخت مشغول بوده ام؛ انگار رمقی در بدن ندارم؛ لذا رغبت و علاقه ای به تلاش و کوشش پیدا نمی کنم (نامه ای از یک نوجوان 17 ساله).
من نوجوانی پرجنب و جوش و فعال بودم و ورزش هم می کردم و از سلامتی و شادابی خوبی برخوردار بودم؛ ولی الآن به شخصی بی حال، کم تحرک و رنگ پریده مبدل شده ام و احساس ضعف و ناتوانی می کنم و خود را شخصی وامانده حس می کنم (نوجوان 15 ساله).
خودارضایی به تدریج در نور چشم و بینایی انسان اثر سوء می گذارد و چشم را به شدت ناتوان و کم نور می کند. جوانی که مدتی به این انحراف مبتلا بود، در جلسه مشاوره می گفت: « با اینکه ورزش کار هستم، چشمانم خسته می شود و نمی توانم کتاب ها را به خوبی مطالعه کنم و جلوی چشمم تیره و تار می شود؛ به حدی که سرگیجه می گیرم و در قعر چشم هایم درد شدیدی احساس می کنم».
خودارضایی همچنین باعث ضعیف شدن قدرت بدن و قوای جسمانی شده، این رویداد، بستر مناسبی برای پذیرش انواع بیماری است؛ زیرا جسم و بدنی که با خودارضایی ضعیف و ناتوان شده است، نمی تواند در مقابل ویروس های بیماری زا از خود دفاع کند و آمادگی زیادی برای آسیب پذیری و بیماری دارد.
اگر به اطراف خودتان در محیط اجتماعی توجه جدی کنید، متوجه خواهید شد افراد ورزش کار و قوی و افرادی که توان جسمی مناسبی دارند، کمتر به بیماری مبتلا می شوند و این به خاطر آن است که مقاومت بیشتری در مقابل ویروس های بیماری زا دارند و آسییب پذیری آنان کمتر است.
علاوه بر آسیب های فوق، خودارضایی آثار تخریبی بسیاری در دستگاه تناسلی از خود به جای می گذارد که بعضی از آنها عبارت اند از: الف) ابتلا به بیماری «انزال سریع» که بیماری سختی است و نوجوان و جوان با کوچک ترین تحریک جنسی، احتلام پیدا می کند و بعد از ازدواج هم با مشکلاتی روبه رو می گردد؛ ب) ناتوانی جنسی و ایجاد اختلال در سیستم تولید مثل بدن و هورمون های جنسی؛ ج) بیماری مقاربتی و احتمال عقیم شدن (بچه دار نشدن)؛ د) ارضای ناکامل جنسی و از دست دادن لذت جنسی بعد از ازدواج؛ ه‍ ) ایجاد قاعدگی نامنظم و خروج ترشحات چرکی و احساس درد در هنگام قاعدگی.
برخی از متخصصان امور جنسی معتقدند: این عمل (استشها) افراد را دچار ضعف قوای شهوانی می کند و نشاط روحی و جسمی آنان را از بین می برد و در قوای پنج گانه نیز اثر کرده، در چشم و گوش انسان اختلال ایجاد می کند؛ علاوه بر اینها در تحلیل قوای جسمانی و روحانی، کم خونی، رنگ پریدگی، نقصان قوای حافظه، لاغری و سستی، عصبانیت و مانند آن اثر بسیاری دارد. (4)

ب) ضررها و آسیب های روحی- روانی

1. ضعف حافظه و حواس پرتی: همان گونه که گذشت، یکی از پیامدهای خودارضایی، ضعف و تحلیل قوای جسمانی است و این به سهم خود، ناشی از اختلال در عملکرد سیستم مغز و اعصاب است. اختلال در این سیستم (مغز) باعث می شود بخش حافظه، کارایی لازم را نداشته باشد؛ علاوه بر این، شخص مبتلا به خودارضایی به سبب تمرکز در این عمل زشت و توجه نسبتاً مداوم به موضوعات جنسی، حواس پرت و فاقد تمرکز فکری است. این، خود عامل دیگری برای کاهش توانایی ذهنی و ایجاد ضعف حافظه است.
خودارضایی مکرر، باعث تحریک بیش از حد سیستم عصبی پاراسمپاتیک و افزایش تخلیه « استیل کولین» (5) از انتهای این رشته ها در مغز می گردد و این، خود باعث پاره ای عوارض جسمانی و روانی، چون حواس پرتی، کمی حافظه، (6) عدم تمرکز حواس، سیاهی رفتن چشم و در نهایت تاری دید می شود. تمام این علامت ها ناشی از تغییر تعادل میزان مواد شیمیایی موجود در مغز است که بین سلول های عصبی رد و بدل می شود و انتقال پیام های مختلف را بر عهده دارد. (7)
2. اضطراب: دلهره و نگرانی از ویژگی هایی است که پیوسته فرد خودارضا را رها نمی کند. او به طور مرتب با خود درگیر است و نگرانی و تشویش خاطر، او را رها نمی کند؛ افکار آشفته و بی ثباتی فکری، دامن گیر اوست؛ نسبت به آینده امیدوار نیست و آینده را تاریک می بیند و افکار پریشان، یک لحظه او را رها نمی کند. (8)
نوجوانی که به خودارضایی گرفتار بود و در جلسه مشاوره تربیتی حاضر شده بود، چنین می گفت:
... از دنیا خسته شده ام. از خودم نفرت دارم. نگرانی و تشویش خاطر مرا مجال نمی دهد. روحم متزلزل و بغض و نفرتم متراکم شده است. اضطراب و دلهره مرموز، اراده هر کاری را از من سلب کرده است و نمی دانم باید چه کار بکنم؟
3. افسردگی: بی احساسی، بی توجهی و بی نشاطی، سستی و گوشه گیری، غم و اندوه، عدم علاقه به امور هنری و مسائل معنوی و ... همگی از نشانه های بارز و حتمی افسردگی است که خودارضایی می تواند در ایجاد آن نقش آفرین باشد. فردی که به این انحراف جنسی دچار شده است، حوصله بسیاری از کارها را ندارد و بیشتر به گوشه گیری می پردازد و از خودش هم تنفر دارد و خود را فردی بدبخت و بدشانس می داند و تصور می کند کسی او را دوست ندارد و فردی کم لیاقت و بی ارزش است.
4. انحراف اخلاقی: افراد خودارضا به بی بند و باری جنسی گرایش یافته، به بی عفتی تمایل می یابند. بی عاطفه و کم رو و خجل هستند، صفای دل و نورانیت معنوی کمتری دارند، به مجالس دعا و توسل علاقه ای نشان نمی دهند و تاریکی و ظلمت آنها را احاطه کرده است و اوقات خود را بیشتر با کارهای بیهوده سپری می کنند. (9)
5. ضعف اراده: کاهش قدرت تصمیم گیری و ضعف اراده، همچنین افت تحصیلی و مانند آن، از عوارض خودارضایی است.

ج) آسیب ها و ضررهای اجتماعی

خودارضایی، در فرد احساس گریز از اجتماع پدید می آورد که در اثر افراط و تکرار این عمل ناپسند، این احساس در او ریشه دار می گردد. شخص خودارضا در گوشه ای منزوی می شود و به افکار دور و دراز خود می پردازد. توجه به لذات شخصی و خیالی، سبب سستی روابط اجتماعی می گردد و حیات جمعی و با دیگران بودن را، دچار مخاطره می سازد. فرد در عرصه اجتماعی، کمتر وارد می شود و یا اصلاً وارد نمی شود و با مردم جوشش کمتری دارد و از بودن در کنار دیگران لذت نمی برد. اینجاست که نه تنها شخصیت اجتماعی و انسانی چنین افرادی به تدریج متزلزل می شود، بلکه جامعه نیز از وجود نیروی جوان و خلاق محروم می ماند و در دراز مدت، این خصوصیات و این افراد، موجب اختلال در نظام خانواده و اجتماع می گردند.
اکنون به چند نامه از چندین نوجوان که در این زمینه ارسال شده است، توجه نمایید.
... علاقه ای به درس و ادامه تحصیل ندارم و از همه چیز خسته شده ام و آرزوی مرگ می کنم. از دوستان و اطرافیان تنفر دارم و هیچ علاقه ای به ازدواج و تشکیل خانواده ندارم و نشاط خود را از دست داده ام. احساس بی آبرویی و بی ارزشی می کنم؛ در حالی که قبل از گرفتار شدن به این عمل زشت، بسیار سرحال بودن و نمره هایم عالی بودند و از نشاط بالایی هم برخوردار بودم (دختر هجده ساله).
نوجوانی هفده ساله هستم و مشکل جدی ام که مرا از دنیا خسته کرده است، این است که قدرت و توانایی هیچ تصمیمی ندارم و اراده ام بسیار ضعیف است؛ در حالی که قبلاً فردی موفق و با نشاط بودم و در کارهای اجتماعی و درسی بسیار موفق بودم و حتی دیگران را یاری می کردم؛ اما الآن حدود چند سال است که این مریضی (خودارضایی) مبتلا شده ام و تصور می کنم تمام این بلاها به خاطر این عمل ناپسند بوده است.
... خواستگار فراوانی دارم که هر یک از دیگری بهتر است. به دلیل همین مسئله (خودارضایی و از دست دادن بکارت) مجبورم به آنها جواب رد بدهم؛ بدون اینکه پدر و مادرم علت آن را بدانند (دختری 17 ساله از تهران).
شخص خودارضا همچنین نسبت به کوچک ترین محرک محیطی و اجتماعی حساس است؛ کمتر حوصله گفت و گو با دیگران را دارد؛ زودرنج است و سریع از کوره در می رود، با والدین خود بدرفتاری می کند، گاهی فریاد می زند و تحمل حرف منطقی را ندارد، از نصیحت دیگران به شدت بیزار است و بر سر مسائل کوچک، بی حوصلگی و پرخاشگری می کند.

د) آسیب های معنوی

خودارضایی که در کتاب فقهی و رساله های عملیه مراجع معظم تقلید، از آن به «استمنا» یا «استشها» تعبیر می شود، یکی از انحرافات جنسی و اخلاقی است و از گناهان بزرگ شمرده می شود. این عمل در کلام بزرگان دین، زشت انگاشته شده، مورد سرزنش قرار گرفته است.
طبق روایاتی که از امام صادق  علیه السلام وارد شده است، آن حضرت «استمنا»، این عمل زشت را گناهی بزرگ دانسته، فرموده اند: « این عمل را خدا منع کرده و کسی که مرتکب چنین عملی شود، مثل این است که به خود تجاوز کرده است». ایشان می فرمایند: «... اگر بدانم کسی به چنین انحرافی مبتلاست، با او هم غذا نخواهم شد». ایشان سپس در پاسخ شخصی که پرسید: در کجای قرآن، این عمل (خودارضایی) نهی و منع شده است، ادامه دادند: «کسانی که به وسیله غیر همسر خویش، آمیزش جنسی (اطفای شهوت) انجام دهند، ستمکار و تجاوزگر خواهند بود». (10)
در زمان امیرالمومنین  علیه السلام شخصی مرتکب عمل زشت خودارضایی شده بود و او را به حضور حضرت علی  علیه السلام آوردند. بعد از اثبات این عمل زشت، آن قدر به روی دست او شلاق زدند تا سرخ شد و سپس حضرت علی  علیه السلام دستور دادند از هزینه بیت المال برای او همسری بیابند. (11)
همچنین پیامبر گرمی اسلام  صلی الله علیه وآله درباره عذاب شخص خودارضا می فرمایند: « شخص خودارضا و استمنا کننده مورد لعن خداست». (12)
و در روایت دیگری فرمودند: « لعنت خدا و ملائکه بر شخصی که خودارضایی می کند و این عمل زشت را انجام می دهد». (13)
امام صادق  علیه السلام نیز در روایتی نورانی و ارزشمند می فرمایند: « خدای متعال سه عذاب بزرگ را برای سه گروه بدکار قرار داده است؛ اولاً در روز قیامت با رحمت به آنان نمی نگرد، ثانیاً آنها را از گناه پاک نمی سازد و ثالثاً برای هر کدام عذابی دردناک مهیا کرده است. گروه اول کسانی هستند که ریش های سفیدشان را می کنند؛ گروه دوم کسانی اند که استمنا و خودارضایی می کنند و گروه سوم، کسانی هستند که مورد لواط قرار می گیرند». (14)
خلاصه آنکه از نظر قرآن کریم و فرمایش امامان معصوم  علیه السلام و پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه وآله عمل خودارضایی کاری زشت و ضد اخلاقی است و کسی که به این کار اقدام کند، علاوه بر ابتلا به بیماری های روحی و روانی و جسمانی، مورد خشم و نفرین خدا و ملائکه قرار می گیرد؛ و کسی که مورد لعن خدا باشد، جایگاهش آتش و عذاب سخت الهی است.
خداوند متعال به انسان ها عقل و قوه اندیشیدن عنایت کرده است؛ همچنین به وسیله پیامبران راه صحیح و مطمئن را در تمام جنبه های زندگی بیان نموده است. انسان می تواند با کمک عقل و هدایتگری پیامبران و امامان معصوم  علیه السلام به مسیری قدم بگذارد که او را به کمال و خوشبختی می رساند و روش صحیح زیستن را به آنان گوشزد می کند.
در ادامه تلاش شده راهکارهای پیشگیری از انحرافات جنسی با استفاده از آموزه های دینی و روان شناسی بیان شود تا والدین و مربیان گرامی از آنها بهره برده، در تربیت جنسی نوجوانان مورد توجه قرار دهند.

علل خودارضایی و استشها

با توجه به نامه های رسیده از نوجوانان و تحقیقات انجام شده در این زمینه، علل خودارضایی را می توان را در چند عامل جست و جو کرد:

1. ناآگاهی و بی اطلاعی

نوجوانان به سبب کم تجربگی و اطلاع کم از مسائل، در شرایطی قرار دارند که به طور طبیعی امکان خطا و لغزش در آنها بیش از بزرگ ترهاست. اطلاعات آنان به خصوص در مسائل جنسی بسیار کم است. بی خبری و غفلت آنها، باعث این می شود بر اساس لذت آنی و لحظه ای که از ارضای جنسی حاصل می شود، این عمل را تکرار کنند و آرام آرام گرفتار این عمل زشت شوند.
اگر والدین و مربیان نوجوان بکوشند و مسائل بلوغ و احتلام و ارضای جنسی را با حفظ ادب و عفت به نوجوانان یادآور شوند و آنان را از آسیب های انحراف جنسی خصوصاً خودارضایی آگاه سازند، کمتر نوجوانی حاضر می شود این کار را انجام دهد و با دست خود در هلاکت و نابودی بیفتد؛ زیرا انسان دارای عقل و اندیشه است و اگر متوجه باشد و بفهمد که کار و عملی به زیان و ضرر اوست، هرگز سراغ آن عمل و کار نمی رود؛ مخصوصاً عملی که ضرر دنیوی و اخروی دارد و آینده انسان را تباه می سازد.
کدام نوجوان اندیشمند و عاقلی پیدا می شود که با وجود فهم و درک ضررها و نتایج وخیم خودارضایی، به آن اقدام کند و نشاط و طراوت و بالندگی خود را فدای لذتی لحظه ای و بی ارزش کند؟! و کدام دختر جوانی حاضر می شود عفت و پاک دامنی خود را به خاطر این لذت بی مقدار و خیالی، آلوده و لکه دار کند و خود را از زندگی با نشاط، گرم، صمیمی و آبرومندانه، محروم سازد؟‍!

2. انزوا و تنهایی

برخی روان شناسان خود ارضایی را «مرض تنهایی» نام نهاده اند. (1) تنهایی به مفهوم ضعیف شدن ارتباطات اجتماعی و محروم شدن از روابط گرم و عاطفی با دیگران است که این پدیده اگر ادامه داشته باشد، روح نوجوان را ضعیف و حساس می کند و نیروی اراده را تحلیل می برد و علایق نوجوان و لذت بردن های او را از اجتماع زایل می گرداند؛ لذا نوجوان در تنهایی و خلوت خود، اقدام به کسب لذت از خویشتن می کند و به خودارضایی روی می آورد. اگر والدین رابطه گرم و عاطفی مطلوبی با دختران خود داشته باشند و آنان را مورد عطوفت قرار دهند، این آسیب کمتر اتفاق می افتد.
موریس دبس (2) در این باره می نویسد: «... استمنا (خودارضایی) یکی اختلال روانی است که بعضی از نوجوانان به علت آشفتگی روانی و احساس تنهایی به طرف آن کشیده می شوند و این اختلال ضررهای زیادی در پی دارد و افراد مبتلای به آن اگر درمان نشوند، به سرنوشت بدی گرفتار می آیند». (3)

3. خانواده آسیب زا

نقش خانواده در سلامت روانی و اخلاقی فرزندان، از سایر عوامل، چشمگیرتر و بیشتر است. رعایت موازین اخلاقی و تربیتی در روابط والدین، به ویژه در روابط جنسی و زناشویی به عنوان عامل اساسی و حساس، قابل توجه است؛ چه اینکه کیفیت برخورد والدین با یکدیگر در مسائل جنسی، می تواند نقش مهمی در آینده اخلاقی و تربیتی کودک و نوجوان ایفا کند.
در دستورهای اخلاقی و تربیتی اسلام توصیه شده است: روابط زناشویی والدین باید دور از دیدگاه هر بیننده ای انجام گیرد و زن و شوهر به صورت جدی و مؤکد سفارش شده است در روابط جنسی خود بی قید و بند نباشند. اینکه انسانی فکر کند کودک چون به مرحله بلوغ نرسیده است، نمی تواند معنی این روابط را بفهمد، اشتباه است، بلکه به طور قطع می توان گفت: یکی از علت های منع عمل زناشویی در مقابل دیدگان کودک همین نکته است که نباید ذهن فعالی و جست و جوگر کودکان را – که به دنبال افزایش معلومات خود هستند- به مسائل جنسی آلوده کرد؛ باید به این نکته توجه داشت که کودک ولو خردسال باشد، به صورت ناهوشیار تحت تأثیر صحنه های اطراف خود می باشد و این صحنه ها و روابط در ذهن او نقش بسته، اثر خود را خواهند گذاشت.
امام صادق  علیه السلام می فرمایند: «... وقتی امام سجاد  علیه السلام می خواست با همسرش زناشویی کند، درها را می بست، پرده ها را می کشید و خدمتکاران را بیرون می کرد و خانه را کاملاً خلوت می نمود». (4)
و در روایتی جابر از امام باقر  علیه السلام نقل می کند که امام باقر  علیه السلام فرمودند: « پرهیز کن از عمل زناشویی در مکانی که کودک، شما را می بیند و حالات شما را درک می کند». (5)
و در حدیث نورانی دیگری که از امام صادق  علیه السلام رسیده است، می خوانیم: « نباید مردان در حضور کودک با زنان خود عمل زناشویی انجام دهند؛ زیرا این کار باعث می شود کودکان به زنا و انحراف جنسی گرفتار شوند». (6)
پس، والدین باید با حفظ حریم عفت و حیای خانواده، باعث تکامل روحی و تربیتی آنان گردند و اخلاق زناشویی را رعایت نموده، نسبت به آن حساس باشند.
یکی دیگر از مسائل تربیتی و اخلاقی که در دستورهای دینی به آن توصیه شده است و عدم رعایت آن باعث تحریکات جنسی می شود، جدا کردن جای خواب کودکان از پدر و مادر از سنین خاصی است. پیامبر گرامی اسلام در این باره می فرمایند: «الصبی و الصبی، و الصبی و الصبیه، الصبیه و الصبیه یفرق فی المضاجع لعشر سنین؛ (7) « بستر خواب پسر بچه با پسر بچه و پسر بچه با دختر بچه و دختر بچه با دختر بچه، از ده سالگی باید از یکدیگر جدا باشد و اینها نباید کنار یکدیگر بخوایند».
امام باقر  علیه السلام هم در این زمینه می فرمایند: « یفرق بین الغلمان و النساء فی المضاجع اذا بلغوا عشر سنین؛ (8) « باید بستر و رختخواب پسرها را از ده سالگی از بستر زن ها و دختران جدا نمود». حتی در بعضی روایات معصومان  علیه السلام توصیه شده است از هفت سالگی باید جای کودکان را جدا انداخت و کودکان نباید کنار یکدیگر بخوابند.
یکی از راه های ادراکی انسان، لمس کردن است. انسان از راه لمس کردن اشیای اطراف خود، چیزهایی را درک می کند. بخش مهمی از تحریکات جنسی انسان، از طریق لمس و تماس بدنی است. وقتی دو کودک در کنار یکدیگر می خوابند و با یکدیگر تماس پیدا می کنند، این عمل، باعث تحریکات جنسی شده، بلوغ زودرس را به دنبال خواهد داشت و زمینه های انحراف جنسی و اخلاقی را در پی دارد. گرچه کودک تا دوازده سالگی از لحاظ جنسی دوره نهفتگی را طی می کند و مسائل جنسی کاملاً فعال و هوشیار نیست، ولی تماس های بدنی باعث تحریک و فعال شدن زود هنگام آنها می شوند و این فعال شدن، باعث بلوغ زود هنگام می گردد که همچنان که گفته شد، تبعات خود را دارد.
در اینجا مناسب است به نامه ای از دختری نوجوان اشاره کنیم که بر اثر مشاهده روابط زناشویی پدر و مادر خود به انحراف جنسی گرفتار شده است:
پدر و مادرم در مسائل جنسی بی مبالات بودند. آنها جلوی چشم من به شوخی و حرف های جنسی می پرداختند و حتی در اتاقی که من استراحت می کردم و متوجه رفتار جنسی آنان بودم، به عمل زناشویی اقدام می کردند و این کار آنان مرا سخت تحت فشار روحی قرار می داد و حالم دگرگون می شد؛ به طوری که می خواستم فریاد بزنم و خلاصه اینکه آرام آرام تمایلات جنسی در من بیدار شد و از این کار لذت می بردم و عاقبت به خودارضایی گرفتار شدم و حالا طوری شده ام که از همه چیز بدم می آید و ضعف و ناتوانی سراسر وجودم را فرا گرفته است.
نامه بالا، نمونه ای از موارد متعددی است که به دلیل بی بند و باری والدین و عدم رعایت عفت و حیا در مسائل زناشویی، باعث انحراف فرزند خود و مبتلا شدن وی به خودارضایی شده اند؛ این چنین خانواده هایی علاوه بر اینکه خودشان مسائل اخلاقی را رعایت نمی کنند، در قبال فرزندان و در کیفیت برخورد با آنان هم کوتاهی کرده، باعث تحریک آنان می شوند.
کم نیستند والدینی که فرزندان نوجوان خود را در آغوش می فشارند و یا با بوسیدن آنها به شکلی نامطلوب، آنها را تحریک می کنند و یا مادران جوانی که پسران نسبتاً نوبالغ خود را با خود به حمام می برند یا پدرانی که دختران شش، هفت ساله نامحرم را می بوسند و یا اجازه می دهند نوجوانشان این کار را با دختر نامحرم دیگر که هنوز هم خردسال است، بکند.
همه این کارها مخالف دستورهای تربیتی و اخلاقی اسلام است و باعث تحریک نوجوان شده، او را به انحراف جنسی سوق می دهد. به نمونه ای از دستورهای دینی در این زمینه توجه کنید: « مردها نباید دختر شش سال به بالا را ببوسند و زن ها هم از بوسیدن پسرهای هفت ساله و بیشتر پرهیز کنند». (9)
در روایتی دیگر، امام صادق  علیه السلام فرمودند: « وقتی دختر بچه ای به شش سالگی رسید، مرد نامحرم حق ندارد او را ببوسد؛ همچنین نمی تواند او را در آغوش بگیرد». (10)
این روایات شریف و روایات بسیار دیگری که در این زمینه وجود دارند، بر این دلالت می کنند که افراد خانواده مخصوصاً والدین، نباید زمینه تحریک جنسی فرزندان را فراهم کنند؛ باید سعی کنند کودکان شش ساله به بالا کمتر تماس و ارتباط بدنی داشته باشند؛ چون تحریک پذیری جنسی، بیشتر از طریق قوه لامسه و تماس بدنی ایجاد می شود، و بدانند دستورهای اخلاقی اسلام برای حفظ عفت و حیای خانواده قرار داده شده است و طوری تنظیم شده که زمینه و مقدمه گناه را از بین می برد و عمل به دستورهای اخلاقی اسلام، به نفع و صلاح افراد جامعه و افراد خانواده است.

4. دوستی های آلوده

تأثیرپذیری نوجوانان از دوستان و همسالان، بیش از سایر افراد است؛ یعنی نوجوانان از همسن و سالان خویش بیشتر نفوذ پذیری و الگوگیری دارند؛ لذا اگر نوجوانی با افراد آلوده به مسائل جنسی و غیر اخلاقی معاشرت داشته باشد، به گناه و انحراف جنسی تمایل پیدا کرده، احتمال آلوده شدن به انحرافات اخلاقی، افزایش پیدا می کند. اثرگذاری دوست ناباب و آلوده به طور خزنده و مرموزی است؛ به طوری که نوجوان در برخی مواقع اصلاً متوجه نمی شود که چه موقع و چگونه به انحراف کشیده شده است؛ یک دفعه چشم باز می کند و خود را در گرداب تباهی و انحراف می بیند.
دوستی با افراد فاسد، باعث حرکت نزولی انسان به سمت هلاکت و نابودی است و انسان را گرفتار عذاب و سختی دنیا و آخرت می کند. امام صادق  علیه السلام می فرمایند: « کسی که با رفیق بد و ناپاک هم نشین می شود، سالم نمی ماند و سرانجام به ناپاکی آلوده می شود». (11)
حضرت علی  علیه السلام نیز در این زمینه می فرمایند: « با انسان شرور و فاسد رفاقت مکن؛ زیرا طبع تو و شخصیت تو از شرارت های او الگو می گیرد؛ بدون آنکه خودت بفهمی». (12)
بیشتر بدبختی ها و گرفتاری های بسیاری از نوجوانان، ناشی از دوستی های انحرافی است که ریشه در انتخاب شتاب زده و بی معیار یا احساسی آنان دارد و گاه آتش احساسات، سبب دوستی با افرادی می شود که شعله های آن در تمام عمر دامن گیر شخص می شود.
دختر جوانی در نامه خود به مشاور تربیتی، مشکل خود را این گونه مطرح کرده است:
... چهار سال پیش، وقتی کلاس اول راهنمایی بودم، خانواده جدیدی به محله ما نقل مکان کرد. این خانواده دختری داشت که دو سال از من بزرگ تر بود. من با او دوست شدم و روابط خوبی بین ما برقرار شد. طوری یکدیگر را دوست داشتیم که حتی لحظه ای، دوری از یکدیگر را به سختی تحمل می کردیم؛ ولی او به این دوستی پاک، خیانت کرد و مرا به راهی کشید که رهایی از آن بسیار مشکل است. بله او مرا به انحراف وحشتناک « خودارضایی» دچار کرد و خودش هم از این محل رفت و مرا با یک دنیا حسرت و پشیمانی تنها گذاشت. در هر هفته چندین بار به این عمل زشت اقدام می کنم و حالا کارم به جایی رسیده که از شور و نشاط جوانی افتاده ام و حوصله درس و مطالعه و کارهای دیگر را ندارم؛ و از آرزوی رفتن به دانشگاه که برای من بسیار ارزشمند بود، ناامید شده ام و هر روز لاغرتر و ضعیف تر می شوم و نمی دانم چه کار کنم. لطفاً مرا راهنمایی کنید.
همان گونه که در این نامه ملاحظه کردید، عواملی در انحراف این نوجوان تأثیر داشته است که می توان آنها را به شرح زیر بیان کرد:
1. دوستی با فردی که هویت او هنوز مشخص نیست؛ 2. دوستی با افراد بزرگ تر از خود؛ 3. دوستی بسیار صمیمی و افراطی؛ 4. فقدان نظارت مدرسه و والدین؛ 5. اعتماد بیجا و اطاعت محض از دوست ناباب.
والدین باید به طور نامحسوس دوستان فرزندان خود را کنترل کنند و دختران جوان را به شدت از دوستی با افراد فاسد برحذر دارند و تحت تأثیر احساسات قرار نگیرند.

5. بلوغ نابهنگام (زودرس)

بلوغ طبیعی و بهنجار، نوجوان را در موقعیت ایفای نقش جنسی و توانایی تولید مثل قرار می دهد، ولی به دلیل فاصله ای که بین بلوغ جنسی و بلوغ روانی و عقلی وجود دارد، به ناچار باید ارضای این غریزه را به تعویق انداخت و به زمانی مناسب، یعنی زمانی که شرایط ازدواج فراهم باشد، موکول کرد.
با توجه به مشکلات یاد شده، اگر مسئله بلوغ زود هنگام را به آن اضافه کنیم، نوجوان در وضعی بغرنج و دشوار قرار می گیرد؛ زیرا در فردی که دچار بلوغ زود هنگام شده است، فاصله بلوغ جنسی تا بلوغ روانی و عقلی که زمان ازدواج است، زیادتر شده، طبعاً مشکلات او هم زیادتر خواهد شد. نوجوان باید فاصله بین بلوغ جنسی و ازدواج را با صبر و خویشتن داری سپری کند.
البته دختران و پسران نوجوان نسبت به بلوغ زود هنگام، واکنش متفاوتی نشان می دهند و تجربیات دست اندرکاران تربیتی مؤید آن است که معمولاً دختران نوجوان از بلوغ زودهنگام رنج می برند و احساس خوبی نسبت به آن ندارند؛ بنابراین، سعی می کنند تا حد ممکن این موضوع را از دیگران مخفی کنند؛ در حالی که پسران نوجوان برعکس دختران از بلوغ زود هنگام استقبال نموده، با نوعی غرور و شعف با دیگران درباره این موضوع گفت و گو می کنند. (13)
بدیهی و روشن است نوجوانان پسر و دختری که زودتر از وقت طبیعی به بلوغ جنسی می رسند، دچار مشکلات بیشتر و تنش های فراوانی می شوند و برای ارضای منطقی و مطلوب نیاز جنسی، باید فاصله زمانی طولانی تری را تحمل کنند؛ لذا اگر به دستورهای اخلاقی و تربیتی و دینی توجه ننمایند و به خودسازی معنوی نپردازند، احتمال اینکه به خودارضایی مبتلا شوند، بسیار است؛ لذا باید به ایجاد فضاهای معنوی برای دختران پرداخت و آنان را به این امر تشویق نمود.

6. عوامل تحریک کننده فرهنگی

شرایط فرهنگی و اجتماعی به گونه ای است که نوجوانان هم مانند سایر گروه های سنی، در معرض بمباران بی وقفه پیام های تبلیغاتی و تحریکات محیطی قرار دارند. بیشتر این پیام ها و عناصر تبلیغاتی در برگیرنده نکات منفی و جنبه های بدآموز است و بسیاری از رسانه های جمعی و ابزارهای فرهنگی، به نوعی به تحریک مسائل جنسی نوجوانان می پردازند.
اگر با انصاف و چشم واقع بینانه، به بعضی مجلات، کتاب ها و فیلم ها نگریسته شود، متوجه خواهیم شد که بیشتر آنها آثار سوئی در پی دارند و فرهنگ مبتذل غرب را تروج می کنند و به نوعی در تحریک جنسی نوجوانان تأثیرگذار هستند.
در این بحث، مناسب است اشاره ای هر چند اجمالی به انواع محرکات فرهنگی و اجتماعی شود که به نحوی، متأثر از فرهنگ غربی هستند:
- فیلم: ابزارهای سمعی و بصری همانند تئاتر و فیلم های سینمایی در بین نوجوانان و جوانان از مقبولیت ویژه ای برخوردارند و این هنرها طرف داران بسیاری به خود اختصاص داده اند؛ به طوری که هر نوجوان، در شبانه روز چندین ساعت از وقت خود را به آن اختصاص می دهد. صنعت فیلم و سینما به سبب جاذبه ای که دارد، تأثیرگذاری ویژه ای نیز دارد. این رسانه- صنعت از طریق دیدن و شنیدن اثر خود را می گذارد و در واقع دو قوه بصری و سمعی انسان را در تصرف خود دارد. (14)
نوجوان به سبب شور و هیجان ویژه ای که دارد و به سبب رسیدن به بلوغ جنسی، طبیعتاً علاقه فراوانی به مسائل جنسی دارد. او در اثر تماشای فیلم های مبتذل، تحریک می شود و علاقه اش به مسائل جنسی زیاد شده، برای ارضای آن به انحرافات اخلاقی روی می آورد؛ ضمن آنکه از تحصیل، ورزش، کسب معنویت و ترقی باز می ماند؛ فیلم های غیر اخلاقی به گونه ای روح و روان او را تحت تأثیر قرار می دهند که در خواب هم با کابوس ها و صحنه های جنسی مواجه شده، گرفتار توهم می شود. بنابراین، آرامش و سکون از زندگی او رخت بر می بندد و گرفتار دنیایی از خیال بافی ها و نگرانی ها می شود.
جوان دانشجویی می گفت: وقتی در دوره دبیرستان بودم، با شخصی که تازه هم کلاس ما شده بود، آشنا شدم و بعد از چند روز، ایشان یک سی دی به همراه خود به مدرسه آورده بود و به من گفت این سی دی خیلی جالب و دیدنی است و شما هم می توانی از آن استفاده کنی؛ لذا من هم قبول کردم و آن را در رایانه ای که در منزل داشتم، قرار دادم و مشاهده کردم که این سی دی مملو از تصاویر لخت و صحنه های غیر اخلاقی است؛ به طوری که بعد از تماشای آنها به حالتی غیر متعارف و حالت هیجانی رسیده بودن و شهوتم تحریک شده بود و مرتب آن صحنه ها جلوی چشم من رژه می رفت؛ خلاصه اینکه تا مدت ها این افکار مرا رها نمی کرد و گاهی مجبور می شدم آن فیلم را دوباره تماشا کنم و کار به جایی رسیده بود که فیلم های سکسی دیگری را هم تهیه کردم. وضع من به این صورت ادامه داشت تا اینکه دیدم دیگر حوصله درس و بحث و ورزش و کار را ندارم و یک حال بی حوصلگی و افسردگی بر من غلبه کرده بود؛ تا اینکه روزی این جریان را با روحانی و امام جماعت مدرسه در میان گذاشتم و ایشان با راهنمایی خود، کاری کرد که من از این کارها توبه کردم و افکارم از آن صحنه ها پاک شد و به سوی معنویت گرایش پیدا کردم.
والدین باید بر فیلم هایی که فرزندانشان استفاده می کنند، نظارت جدی داشته باشند و هرگز اجازه ورود ماهواره و فیلم های محرک را به منزل ندهند.
- عکس: عکس های مبتذل و تحریک آمیز جنسی به گونه ای روان شناسانه و حساب شده بر روی کالاهای خارجی به تصویر کشیده شده اند. اگر دقت کنید اکثر کالاهای خارجی به نوعی با استفاده از تصاویر جنسی و ضد اخلاقی تبلیغ می شوند؛ حتی مانکن های لباس ها هم با طرز ماهرانه طراحی شده اند، به طوری که هر انسانی را تحریک می کنند؛ علاوه بر اینها وجود عکس های سکسی در بعضی مکان ها و توزیع آنها توسط افراد سودجو از عوامل مهم تحریکات جنسی در نوجوانان است.
دختر جوانی در نامه اش به یکی از مراکز مشاوره و تربیت، چنین می نویسد:
چهارده سال بیشتر نداشتم که با دانش آموز دیگری دوست شدم. یک روز عکسی را در محل خلوتی به من نشان داد که مو بر بدنم راست شد. من که تا آن روز چنین عکس و صحنه ای را ندیده بودم، کاملاً تعادلم را از دست دادم. برای مدت زیادی، شب و روز به آن عکس فکر می کردم و گویی در ذهنم زنده بود و آن تصاویر در جلوی چشم من مرتب ظاهر می شد. هر کاری می کردم، از خاطرم نمی رفت و مرا رها نمی کرد؛ تا اینکه پس از مدت ها مقاومت، اختیار از دست دادم و بیماری زشت خودارضایی گرفتار شدم و الان چند سال است که به این بلا گرفتار هستم و نشاط و شادابی خود را از دست داده ام و نمی دانم چه کار کنم. اکنون درصدد رهایی از این مصیبت هستم. لطفاً مرا راهنمایی کنید.
- رمان های جنسی: نوجوان به طور طبیعی، علاقه بسیاری به مطالعه داستان و مخصوصاً رمان دارد و بعضی مواقع، ساعاتی از وقت خود را به مطالعه رمانی افسانه ای صرف می کند و تأثیر پذیری خاصی هم از رمان ها دارد. او در بسیاری از مواقع با شخصیت های اول رمان ها همذات پنداری می کند و از او تأثیر می پذیرد. این تأثیرپذیری در مطالعه رمان ها و داستان های جنسی و هیجانی بیشتر است. معمولاً نوجوانان علاقه خاصی به مطالعه رمان های جنسی و داستان هایی که درباره ارتباط دو جنس مخالف و عشق و عاشقی است، دارند. این رمان ها در تحریک قوای جنسی افراد سهم قابل توجهی داشته، آنان را در فضای شهوانی قرار می دهند؛ لذا برای مصون ماندن از خطر خودارضایی توصیه مؤکد این است که از مطالعه رمان های جنسی پرهیز شود.

7. لباس های نامناسب

لباس های تنگ و چسبان، یکی از عوامل تحریک جنسی، مخصوصاً در آستانه بلوغ و نوجوانی است. این لباس ها باعث افزایش جریان خون در ناحیه کمر و لگن خاصره شده، افزایش جریان خون به نوبه خود باعث افزایش تمایلات شهوانی در نوجوانی می گردد.
تحقیقات روان شناسان و متخصصان علوم تربیتی ثابت کرده است پوشیدن لباس های چسبان، از جمله شلوار تنگ، باعث بیداری و تحریک قوای جنسی و شهوانی می گردد و تحریک قوای شهوانی در ابتدای نوجوانی، زمینه ابتلا به خودارضایی را ایجاد کرده، نوجوان را در دام انحراف جنسی می افکند. دو روان شناس معروف روسی، به نام های و. د. کوچتکف و م. لاپیک می گویند: « تحریک آلت تناسلی به میزان جریان خون در نواحی کمر و لگن خاصره بستگی دارد. وقتی خون در آن نواحی افزایش می یابد، این تحریکات بیشتر می شود و افزایش جریان خون در ناحیه کمر و لگن خاصره، معلول و نتیجه علل چندی است که از جمله مهم ترین آن، می توان به افراط در صرف غذاهای مقوی در شب، غذاهای ادویه دار و استفاده از لباس های تنگ اشاره کرد». (15)

8. نگاه های غیر مجاز (چشم چرانی)

چشم، دریچه ای به خانه دل است. معمولاً هر چیزی را که چشم می بیند و مشاهده می کند، دل هم طلب می کند و به دنبال آن می رود؛ مخصوصاً در مسائل غریزی که نگاه حرام و شهوت انگیز، مواد اولیه و مصالح لازم تصورات و تخیلات جنسی را فراهم می کند و نوجوانان با دیدن مناظر تحریک آمیز، سفر بی پایان و خطرناکی را آغاز کرده، به نتایج نامطلوبی می رسند.
نگاه های غیر مجاز که معمولاً به جنس مخالف نامحرم است، باعث انقلاب درونی و میل انسان به طرف گناه و انحراف جنسی می شود، و از آنجایی که چشم، پیش قراول و پیشرو قلب و دل است، او را می تواند به فساد و تباهی رهنمون کند و اگر به نگاه حرام گرفتار شود، دل را هم گرفتار می کند. حضرت علی  علیه السلام در روایتی نورانی، می فرمایند: « العین راید القلب؛ (16) « چشم پیشرو و پیش قراول قلب و دل است». [به هرجا چشم نظر کند و مایل شود، دل هم تمایل می یابد].
شاعر در این زمینه می گوید:

 

زدست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بیند، دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش زفولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

نگاه به تصاویر، افراد و یا مناظری که باعث تحریک شهوت می شود و انسان را به سوی گناه و مسائل جنسی می کشاند، در دستورهای دینی ممنوع و حرام شمرده شده است. علت این ممنوعیت آن است که این نگاه ها باعث می شوند زمینه گناه برای انسان فراهم شود؛ دیگر اینکه: نگاه آلوده و شهوت انگیز، باعث حسرت و اضطراب روحی و آشفتگی اعصاب می گردد و انسان را از تعادل خارج می سازد. حضرت علی  علیه السلام در این باره می فرمایند: نعم صارف الشهوات غض الابصار؛ (17) « چشم پوشیدن از نگاه حرام و آلوده، باعث منصرف شدن از شهوات است». امام صادق  علیه السلام هم فرمودند: «نگاه به نامحرم و نگاه حرام، تیری از تیرهای مسموم و زهرآگین شیطان است و چه بسا یک لحظه نگاه به حرام، غم و اندوه طولانی و گرفتاری در پی داشته باشد». (18)
به راستی چه مصیبتی از این بدتر که انسان با کنترل نکردن نگاه و چشم خود، به انحراف و اختلال گرفتار شود که نشاط و جوانی او را به تاراج می برد و او را به بیماری زشتی چون خودارضایی گرفتار می سازد و در روز قیامت هم به عذاب و خشم الهی مبتلا می کند.
به هر حال، چشم چرانی یک انحراف جنسی است که به دنبال خود، اختلال دیگری به نام خودارضایی را در پی دارد و شخص چشم چران به عقوبت پروردگار هم گرفتار می شود. پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد  صلی الله علیه وآله درباره گناه چشم چرانی می فرمایند: « هر کس چشم خود را از گناه پر کند و به نامحرم نگاه کند، خداوند در روز قیامت چشم او را از آتش پر می کند؛ مگر اینکه از گناه خود توبه کرده باشد». (19)

 

 

راه های پیشگیری از خودارضایی

یکی از راهکارهای منطقی و اصول حاکم در زندگی سالم و بالنده، پیشگیری از مبتلا شدن به بیماری و اختلال است. این راهکار هزینه کم و فواید زیادی دارد؛ زیرا در بسیاری از بیماری ها و اختلال های روحی و جسمی با صرف کمترین نیرو و امکانات مادی، می توان از بروز و ظهور آنها جلوگیری کرد؛ در حالی که درمان آن بیماری هزینه سنگین و انرژی فراوانی می طلبد.
در جهان امروز، سازمان ها و مراکز بهداشتی و درمانی بین المللی و درون کشوری، بیشترین امکانات و تلاش خود را برای جلوگیری از مبتلا شدن جوامع و انسان ها به بیماری ها صرف می کنند؛ و توجهی که به مسائل بهداشتی می شود، بیشتر از درمان است. این روش و تفکر، منطقی تر و کارآمدتر به نظر می رسد؛ زیرا چه بسا در بسیاری از موارد، می توان با صرف کمترین هزینه ای، جلوی بزرگ ترین و خطرناک ترین بیماری ها را سد کرد؛ برای مثال می توان با رعایت چند نکته بهداشتی و اخلاقی، از آلوده شدن به بیماری صعب العلاج ایدز جلوگیری کرد؛ در حالی که درمان این بیماری در عصر حاضر یا ناممکن است و یا حداقل، هزینه های بسیار سنگینی در بر دارد.
در این قسمت، درصد بیان روش ها و راه های پیشگیری از ابتلا به مشکل «خودارضایی» هستیم و امیدواریم با آموزش این راهکارها به دختران نوجوان، آنها را از قرار گرفتن در این دام خطرناک حفظ نماییم.

1. ورزش

نوجوانی دوره نشاط، بالندگی و پیشرفت است. در این دوره‌، نوجوان از روحیه ای لطیف و خلاق و کمال طلب برخوردار است. نوجوانی دوره پر جنب و جوش و فعالیت است و این امور به علت وجود انرژی و پتانسیل زیاد و آماده در نوجوان است، که اگر این انرژی ها در مسیر درست و منطقی قرار گیرند و راهبردی شوند، نوجوان را به آینده ای روشن و موفق، نوید خواهند داد و اگر این انرژی و نیروی نوجوانی در راه ناصحیح صرف گردد، باعث شکست و درماندگی نوجوان می شود.
یکی از راه های تعدیل و مهار انرژی پرقدرت نوجوانی، ورزش است؛ این عمل فواید و آثار فراوان و ارزشمندی دارد. از جمله آثار ورزش (به ویژه ورزش های هوازی مثل پیاده روی، دو، شنا، والیبال و کوهنوردی که مصرف اکسیژن را افزایش می دهند)، در سلامت و پیشگیری از بیماری ها و انحرافات می توان به کاهش فشار خون، کنترل وزن، تقویت سیستم عروقی، جلوگیری از پوکی استخوان، به تأخیر افتادن ناتوانی جسمی ناشی از سالخوردگی، افزایش امید به زندگی، ارتقای عزت نفس و از همه مهم تر تعدیل غرایز جنسی و جلوگیری از انحرافات اخلاقی اشاره کرد. (1)
اهمیت تأکید بر ورزش و تقویت قوای جسمانی، از دو جهت است: اول، در بعد نظامی و دفاع از کیان اسلام و مملکت اسلامی است؛ دوم، برای تأمین سلامت جسمانی و روانی و مصون بودن از انحرافات جنسی و قرار گرفتن در مسیر کمال طلبی و بندگی خداوند است؛ زیرا ورزش باعث دفع انرژی زاید بدن شده، قوای جنسی را تعدیل می کند. با تعدیل قوای جنسی، زمینه انحرافات جنسی مخصوصاً خودارضایی تا حدود زیادی از بین می رود؛ به علاوه وقتی انحرافات جنسی از بین می رود، زمینه معنویات در انسان شکل گرفته، انسان را به طرف کمالات سوق می دهد؛ لذا در روایتی، حضرت محمد  صلی الله علیه وآله می فرمایند: « هر کس ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است». (2) این تأکید از آن روست که ازدواج نیروی جنسی را به تعادل می رساند و زمینه معنویت را در انسان شکل می دهد.
ورزش باعث نشاط و شادابی بدن بوده، انسان را از نظر روحی و روانی سرزنده و شاداب می کند؛ ضمن آنکه باعث تقویت اراده انسان و پویایی او می گردد؛ کسی که از اراده قوی و روانی شاداب برخوردار باشد، به طرف انحراف جنسی تمایل نمی یابد.
در روایتی از امام صادق  علیه السلام می خوانیم: « نشاط و شادابی به سبب ده چیز است: پیاده روی، سوارکاری، شنا، تفریح در سبزه زار و جای سرسبز، مسواک زدن و ...». (3)
نکته مهمی که باید در این مقام یادآور شد، مسئله ورزش بانوان و دختران جوان و دیدگاه اسلام در این زمینه است. معیار اساسی در این خصوص، چنین است: باید حافظ سلامتی و زیبایی آنان باشد، نه آنکه موجب خشونت و سختی عضلات گردد؛ زیرا خشنی و زمختی متناسب با طبیعت زن نیست و بدن لطیف زن نباید با ورزش های سنگین و خشن آسیب ببیند و هرگز نباید زیبایی و طراوت او که از امتیازات زن است، در اثر ورزش های نامتناسب، به خطر بیفتد. حضرت علی  علیه السلام درباره خصوصیات زنان می فرمایند: « زن مانند گلی لطیف است و قهرمان نیست ...». (4) از این روایت شریف استفاده می شود که ورزش های سنگین در شأن زن ها نیست و به آنان آسیب می رساند.
دیگر اینکه از دیدگاه اسلام، ورزش بانوان باید از هرگونه خودنمایی و جلوه گری به دور باشد و باید حریم عفت و حیا حفظ شده، جلوی دیدگان نامحرم انجام نشود. قرآن کریم در سوره نور آیه 31 می فرماید: « ای پیامبر به زنان و دختران بگو چشمانشان را از نامحرم بپوشانند و زیبایی خود را به نامحرم نشان ندهند و حریم عفت و پاک دامنی را حفظ کنند».
خلاصه اینکه ورزش برای سلامتی بدن و روح و روان انسان مفید بوده، یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از بیماری جسم و اختلال روانی است. ورزش به سبب ایجاد تعادل روحی و کاهش اضطراب، نقش مهمی در جلوگیری از انحراف جنسی علی الخصوص خودارضایی دارد؛ زیرا یکی از علت های ابتلا به خودارضایی، نداشتن آرامش روانی و وجود اضطراب در روان نوجوان است.
ورزش، کیفیت زندگی را بهبود می بخشد و به زندگی آرامش و نشاط می دهد. بسیاری از مردم می گویند هنگامی که به طور منظم ورزش می کنند، خواب آرامی دارند، و ورزش کاران به ویژه دوندگان به همان اندازه که از مزایای فیزیکی ورزش سخن می گویند، از فواید روانی آن نیز صحبت به میان می آورند. ورزش کاران معمولاً نسبت به افراد کم تحرک، اضطراب و افسردگی کمتری احساس می کنند و آرامش بیشتری دارند.
می گویند: به نظر می رسد ورزش با افزایش احساس عزت نفس رابطه داشته، باعث آرامش روانی می شود. بنابراین، نوجوانی که از عزت نفس بالا و آرامش بیشتری برخوردار است، به طرف انحرافات اخلاقی گرایش نیافته، عزت نفس خود را با این مسائل ضایع نمی سازد.

2. تنظیم برنامه خواب و کیفیت آن

خواب و استراحت کافی و نظام مند، علاوه بر جهات درمانی آن، دارای ابعاد پیشگیرانه است و در سلامت انسان، نقش مهمی ایفا می کند. نظام مند بودن خواب نوجوان، تأثیر خوبی در پیشگیری از انحراف دارد. اگر بتوان ترتیبی اتخاذ کرد که نوجوانان اوایل شب به رختخواب بروند و صبح زود از جای خود بلند شوند، در سلامت آنان بسیار مفید خواهد بود؛ مخصوصاً اگر به دنبال خستگی و تلاش روزانه به رختخواب بروند.
طبیعی است اگر نوجوان با خستگی به رختخواب نرود، به ناچار مدت زمانی را در بستر بیدار خواهد ماند تا به تدریج به خواب رود، و چون افکار و اندیشه های شهوانی و تحریک آمیز معمولاً در این مواقع به سراغ نوجوان می آیند، نوعی تنظیم خواب و استراحت منظم برای نوجوان، ضرورت دارد.
به این منظور بهتر است نوجوانان در میانه روز و یا بعد ازظهرها حتی المقدور نخوابند تا در اثر تلاش و فعالیت های روزانه، شب زودتر و بهتر به استراحت بپردازند. دمای اتاق خواب آنها را هم نباید خیلی گرم کرد و اگر پنجره ای باز باشد، ضمن استفاده از هوای آزاد و مناسب، تهویه اتاق هم انجام خواهد شد.
برخی نوجوانان، به دلیل بی خوابی، زمانی طولانی در بستر بیدار می مانند و با مشغول شدن به افکار و تصورات خود، زمان را سپری می کنند تا لحظه خوابشان فرا برسد. ضرورت دارد این نوجوانان، برای رفع بی خوابی خود تلاش کنند و نیز در اولین فرصت به پزشک مراجعه نمایند و با مشورت پزشک، تدابیر درمانی را به کار بندند.
برخی بی خوابی ها، به دلیل غم و اندوه نوجوان پیش می آید و یا اضطراب های خاص دوران بلوغ، بیش از حد او را آزار می دهد. در این مواقع، مقداری قدم زدن قبل از خواب، تنفس عمیق و دوش با آب ولرم، می تواند به تنظیم خواب نوجوان کمک کند.
در دستورهای حیات بخش اسلام، به خواب و آثار و فواید آن توجه و تأکید ویژه شده است. در روایتی امام صادق  علیه السلام می فرمایند: النوم راحه للجسد؛ (5) « خواب، موجب استراحت و آرامش بدن است».
و در روایتی دیگر، حضرت علی  علیه السلام می فرمایند: ان النوم سلطان الدماغ، و قوام الجسد وقوته؛ (6) « خواب، سبب تسلط قوای ذهنی و استواری و قوت بدن است».
بدنی که سالم و قوی است و روانی که پویا و با نشاط است، کمتر گرفتار انحراف جنسی و مسائل ضد اخلاقی می شود. خواب و استراحت منظم، نقش بسیار حیاتی در ایجاد تعادل روحی و تقویت قوای ذهنی و روانی دارد، و اگر خواب در زمان مناسب آن، یعنی در شب و مخصوصاً ابتدای آن انجام شود، علاوه بر اینکه نقش بسیاری در رفع خستگی روزانه دارد، باعث آرامش روان و کاهش تنش و اضطراب می گردد. کسانی که از آرامش بیشتری برخوردار هستند، کمتر و حتی هیچ وقت به انحرافات جنسی به ویژه خودارضایی گرفتار نمی شوند.
قرآن کریم می فرماید: « اوست کسی که برای شما شب را قرار داد تا در آن بیارامید و استراحت کنید». (7) و «اوست که شب را برای شما پوششی قرار داد و خواب را مایه آرامش شما». (8)
امام صادق  علیه السلام می فرمایند: «خواب اول شب بهتر است و پیروان ما اول شب می خوابند». (9)
هدف از آفرینش شب، آرامش و سکون است و آرام بخشی شب و خواب در آن، یک واقعیت علمی است که دانش جدید هم آن را ثابت کرده است. خواب در شبانگاهان اثر مستقیمی روی سلسله اعصاب دارد و روان انسان و عضلات او را به آرامش و استراحت و راحتی می رساند. (10)
آزمایش های ویلیام وینت (11) و محققان دیگر ثابت کرده است: نیاز انسان به خواب مخصوصاً مرحله چهارم خواب (خواب عمیق) حیاتی و مهم است و این مرحله از خواب در نیمه اول شب بیشتر رخ می دهد. خواب در این مرحله، از عمق طولانی تری نسبت به دیگر زمان ها برخوردار است. (12)
خلاصه اینکه طبق معیارها و دستورهای دینی و روان شناسی، خواب و مخصوصاً خواب منظم و ضابطه مند، نقش بسیاری در آرامش روح و روان و تقویت قوای جسمانی دارد و انسانی که از آرامش روحی و روانی برخوردار است، کمتر گرفتار انحرافات اخلاقی و جنسی می گردد.
کیفیت خواب و بستر خواب نیز می تواند در تحریکات بدنی و جنسی نوجوانان تأثیر داشته باشد. سفارش شده است: سعی کنید به پشت بخوابید و از خوابیدن بر شکم اجتناب کنید. این مسئله درباره نوجوانان از اهمیت بیشتری برخوردار است. نوجوانان را باید به پشت خوابیدن عادت داد و تشویق کرد. دیگر اینکه نوجوان نباید در رختخوابی بسیار گرم و نرم بخوابد، بلکه بستر او باید استاندارد و معمولی باشد؛ زیرا رختخواب گرم و نرم و به رو خوابیدن، از عوامل تحریک و انحراف جنسی است.
سیلوانوس استال (13) که در امور تربیتی و روان شناسی تخصص دارد، می گوید: « جوانان و نوجوانان نباید روی پرهای نرم بخوابند و از لحاف بسیار نرم هم اجتناب کنند. اگر مایل هستند بدنی نیرومند و ورزیده داشته باشند و کمتر دچار تحریک جنسی شوند، باید این کار را حتماً انجام دهند». (14)
دکتر محمدرضا شرفی که در رشته روان شناسی و مخصوصاً مباحث جوانان تخصص دارد، درباره کیفیت خواب می گوید: « اگر بتوان نوجوانان را عادت داد پس از اقامه نماز صبح، با قرآن و دعا، مأنوس شوند و بار دیگر به رختخواب برنگردند، این امر در ایجاد حیات معنوی و روحیه اخلاقی آنها بسیار مؤثر خواهد بود و نوجوان روزی بانشاط و متعال خواهد داشت». (15)
در دستورهای اخلاقی و بهداستی اسلام، به کیفیت خواب و اداب آن توجه شده، توصیه هایی ارائه شده است که هر کدام از آنها در سلامتی و راحتی بدن و آرامش روان مؤثر است؛ لذا اگر هر کدام از آنها طبق دستور اسلام عملی شود، در خودسازی و توجه به معنویات و مصون بودن از انحرافات اخلاقی، تأثیرگذار است. در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:
الف) با وضو بودن: مؤمن همیشه پاکیزه و با وضوست. پیوسته وضو داشتن، در تربیت روحی و روانی انسان مؤثر است و سفارش شده است انسان در موقع خوابیدن وضو بگیرد؛ چه اینکه این عمل، ثواب بسیاری داشته، در کمال انسان بسیار تأثیرگذار است.
امام صادق  علیه السلام می فرمایند: من تطهر ثم أدی إلی فراشه بات و فراشه کمسجد؛ (16) «هر کس موقع خوابیدن با وضو باشد، مثل این است که در حال عبادت و سجده است».
ب) محاسبه: فرد عاقل و آینده نگر در کارهای خود حسابگری می کند و در موقع خوابیدن هم، به اعمال روزانه خود توجه نموده، آنها را مطابق معیارهای ارزشی و اخلاقی ارزیابی می کند و در جهت اصلاح خود تلاش می کند. این عمل قبل از خواب می تواند درمانی برای مسائل استرس زا و فشارهای روانی روزانه باشد؛ چون وقتی فرد، محاسبه کرد و دید خطابی از او سر زده است، استغفار می کند و اگر عمل صالحی انجام داده باشد، شکرگزاری می کند؛ هر دوی اینها در آرامش انسان نقش دارد.
حضرت علی  علیه السلام می فرمایند: اذا آویت إلی فراشک فانظر ما سلکت فی بطنک و ما کسبت فی یومک و اذکر انک میت وان لک معادا؛ (17) « وقتی به رختخواب رفتی و خواستی بخوابی، به اعمال و رفتار روزانه ات نگاه کن و به آنچه خورده ای و کسب کرده ای، توجه نما و روز قیامت و هنگام مرگ خود را یادآور شو».
ج) دعا و تلاوت قرآن: خواندن قرآن (سوره های کوچک) و دعاهای مخصوص که هنگام خوابیدن سفارش شده است، برای ایجاد آرامش در حال خواب، تنظیم رؤیاهای انسان و تمرکز ادراکی و ذهنی او بسیار مؤثر است و آرامش خاصی به انسان می دهد.
پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه وآله فرمودند:
یا علی إذا اخذت مضجعک فعلیک بالاستغفار، و الصلاه علی، و قل: "سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أکبر و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم" و أکثر من قراءه " قل هو الله احد" فانها نور القرآن و علیک بقراءه آیه الکرسی فان فی کل حرف منها ألف برکه و ألف رحمه؛ (18) یا علی! وقتی خواستی به رختخواب و بستر بروی، ‌توبه و طلب غفران و بخشش کن و بر من صلوات بفرست و بگو " سبحان الله و الحمد لله و لا إله الا الله و الله اکبر و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم" و سوره توحید را زیاد بخوان. این سوره، نور قرآن است و آیه الکرسی را بخوان؛ زیرا در هر حرف و کلمه آن هزار برکت و هزار رحمت است.
د) رو به قبله خوابیدن: یکی از دستورهای اخلاقی و تربیتی اسلام درباره خوابیدن این است که فرد به طرف قبله بخوابد. این دستور به دو صورت توصیه شده است: یکی آنکه شخص به پشت بخوابد وکف پاهایش به طرف قبله باشد؛ یعنی اگر خواست بلند شود، صورتش به طرف قبله است؛ دوم آنکه بر پهلوی راست بخوابد و صورتش به طرف قبله باشد (البته مطابق روایات، صورت دوم بهتر است)؛ همچنین خوابیدن بر پهلوی چپ و بر صورت، ناپسند و مذموم است. دلیل آن نیز این است که به صورت خوابیدن (دمرو)، وضعیت نامناسبی بر دستگاه تنفس و همچنین معده و قلب تحمیل می کند، نیز زمینه تحریک ناهشیار در طول شب را فراهم می کند. به پهلوی چپ خوابیدن همچنین، با توجه به آنکه معده در سمت راست بدن قرار دارد و طرف راست بدن سنگین تر است، بر سمت چپ بدن، فشار وارد می کند؛ ولی هنگامی که فرد به سمت راست بدن می خوابد، قسمت سنگین بدن در پایین قرار می گیرد و قلب و ریه ها نیز عمل خود را بهتر انجام می دهند.
البته درباره جهت خوابیدن که تأکید می شود به طرف قبله باشد، علاوه بر ابعاد معنوی و بهداشت روانی آن، ممکن است حکمت های دیگری نیز وجود داشته باشد که فعلاً برای ما مجهول است. (19) این دستورهای دینی که در آموزه های شرعی مورد تأکید است، فرد را در فضای معنوی و اخلاقی وارد ساخته، دل انسان را از انحراف باز می دارد و از طریق جهت دادن افکار انسان به طرف مسائل اخروی، او را از وسوسه های شیطانی مصون می دارد.

3. اصلاح برنامه غذایی

کیفیت تغذیه در دوران بلوغ، می تواند در شکل گیری مسائل انحرافی مؤثر باشد. تغذیه به دو جهت حائز اهمیت است: یکی از لحاظ محتوا و مواد غذایی مورد نیاز نوجوان و دیگری از جهت زمان استفاده آن.
به طور طبیعی غذای مناسب نوجوان، غذایی است که انرژی لازم و مورد نیاز بدن او را تأمین کند؛ به خصوص که نوجوان در حال رشد سریع و چشمگیری است؛ با این حال مواد غذایی او نباید محرک و تحریک کننده شهوت باشد؛ لذا باید از خوردن بیش از حد غذاهایی مانند خرما، تخم مرغ، فلفل، دارچین، پیاز و... اجتناب کند.
دیگر اینکه نوجوان باید برای صرف غذا، زمان مناسبی را انتخاب کند؛ زیرا یکی از علل بی خوابی در شب ها و عدم آرامش روحی، تغذیه نامناسب و زمان نامناسب صرف آن است. یکی از صاحب نظران در این زمینه می نویسد: « برخی خوراکی ها اگر در شب استفاده شود، معده را ناراحت و ناآسوده می کند و ایجاد خواب های آشفته می کند؛ مثلاً بعضی افراد اگر در شب شیر بخورند، با معده آنان ناسازگار است و بعضی دیگر با میوه و بعضی با ماهی و غیره؛ لذا باید در انتخاب تغذیه شبانه دقت داشت». (20)
وی همچنین، یکی از علت های احتلام پیاپی نوجوانان را در تغذیه نامناسب می داند و در این باره می نویسد: « احتلام بیشتر وقت ها، نزد کسانی دیده می شود که با معده سنگین می خوابند. بهترین روش برای جلوگیری از این امر و خواب سنگین، آن است که شب ها، معده را از خوراکی های دیر هضم پر نکنید و به همان اندازه که به کیفیت غذا اهمیت می دهید، به کیفیت آن نیز دقت کنید». (21)
در تعالیم اسلامی دستورهای مستقلی درباره تغذیه و نوع آن بیان شده است که در ادامه به مواردی اشاره می شود:
الف) پرهیز از خوردنی های مضر و حرام: یکی از قواعد مهم فقهی، لزوم اجتناب از چیزهایی است که برای انسان ضرر دارد: « هر چیزی که خوردنش برای انسان ضرر داشته باشد، ممنوع است». (22)
در حقیقت، یکی از دلایل منع بعضی خوردنی ها، مضر بودن آنها برای بدن انسان است. در آیات قرآن به برخی از این موارد اشاره شده است:
- خوردن گوشت خوک در اسلام منع شده است. خداوند در سوره بقره آیه 173 می فرماید: إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیکُمُ الْمَیتَةَ وَالدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِیرِ ...؛ « مردار و خون و گوشت خوک بر شما حرام شده است».
- نوشیدن شراب و الکل و مست کننده های دیگر، در اسلام حرام شمرده شده است: « ای کسانی که ایمام آورده اید، شراب و قمار و بت ها و... از علل شیطانند؛ پس از آنها دوری کنید تا رستگار و سعادتمند شوید». (23)
ب) نوشیدن آب: با توجه به اینکه دو سوم وزن بدن انسان آب است و از جهات متعددی مانند گوارش، گردش خون، جذب و دفع و ... آب برای ادامه حیات لازم است، در روایات اهل بیت  علیه السلام به نکاتی در این باره اشاره شده است:
1. بهترین مایعات برای بدن آب است.(24)
2. بعد از غذاهای چرب، نوشیدن آب زمینه ساز بیماری است. (25)
3. زیاده روی در نوشیدن آب مکروه است و موجب بیماری می گردد. امام صادق  علیه السلام می فرمایند: من اقل شرب الماء صح بدنه؛ (26) « هر کس در نوشیدن آب میانه روی و اعتدال ورزد، بدنش سالم می ماند».
4. توصیه شده است انسان قبل از نوشیدن آب «بسم الله» و پس از آن «الحمدلله» بگوید (27) و نیز یادی از امام حسین  علیه السلام بکند که این کار جنبه معنوی و روانی دارد.
ج) توصیه به نکات بهداشتی- روانی: در دستورهای دینی به نکات بهداشتی و روانی ویژه و ظریف درباره کیفیت خوردن غذا و مقدار آن توصیه شده است که به برخی از آنها اشاره می شود.
- در ابتدای هر وعده غذا، کمی نمک خورده شود. پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه وآله می فرمایند: « غذای خود را با نمک شروع کنید؛ این کار دوا و درمان هفتاد مرض و بیماری است». (28)
- در غذا خوردن نباید تعجیل کرد، بلکه باید با آرامش و تأنی، مدت غذا خوردن را طولانی کرد. (29)
- غذا کاملاً جویده شود. اصبح بن نباته می گوید: « از علی  علیه السلام شنیدم که می فرمود: پسرم! به تو چهار چیز یاد می دهم که اگر عمل کنی، از بسیاری بیماری ها مصون خواهی بود. اول اینکه تا گرسنه نشده ای، غذا نحوری، دوم، تا کاملاً سیر نشده ای، دست از غذا برداری، سوم، غذا را خوب بجوی و چهارم، موقع خوابیدن به دست شویی برو و خودت را تخلیه کن». (30)
- به مقدار لازم شام خوردن و اعتدال داشتن؛ زیرا زیاده روی در شام خوردن باعث بی خوابی و اضطراب می شود و کم خوری هم باعث ناراحتی می گردد. پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه وآله می فرمایند: ترک العشا مهرقه، و ترک العشاء خراب الجسد؛ (31) « ترک شام و نخوردن آن، باعث ناراحتی و مریضی بدن است».
د) مراعات آداب معنوی در هنگام غذا خوردن: از آنجا که اسلام آیین سعادت انسان است و توجه خاصی به کمال معنوی و روحی انسان دارد، در امور تغذیه هم به مسائل معنوی توجه نموده است. اسلام سفارش کرده است انسان ها از غذای پاک و طیب استفاده کنند و در خوردن غذا، قصد و نیت آنان این باشد که نیرو و قوت گرفته، خدا را عبادت کند و دیگر اینکه غذا را با نام خدا شروع کنند و با شکر و سپاس نعمت های او به اتمام برسانند.
خلاصه اینکه: دستورهای بهداشتی و معنوی اسلام، همه در راستای سلامتی جسمی و روحی انسان هاست؛ ضمن آنکه وقتی انسان از لحاظ جسمی و روحی سالم باشد، به طرف انحراف و مسائل غیر اخلاقی کشیده نمی شود؛ چون با عمل کردن به دستورهای دین، در جاده صلاح و امنیت قرار گرفته، فکر و اندیشه او با معنویات همراه و عجین گشته و زمینه انحراف از بین رفته است

4. اجتناب از دیدن فیلم های مبتذل

یکی از ابزارهای تحریک شهوات و انحراف نوجوانان و جوانان، دیدن فیلم های مبتذل و جنسی است؛ چرا که این فیلم ها فکر و اندیشه نوجوان را تخریب کرده، او را به سوی مسائل غیراخلاقی سوق می دهد. اگر نوجوان یا جوانی به مشاهده فیلم غیراخلاقی و جنسی بپردازد، صحنه های آن فیلم همیشه در مقابل چشمان او مجسم می شوند و پیوسته در ذهن او تداعی شده، باعث تحریک جنسی و اعمال ناپسند می شوند.
از آنجایی که نوجوان و جوان در اوج قدرت شهوانی است، کوچک ترین تحریک و تصویرهای جنسی، باعث انحراف و کج روی او می شود؛ لذا نباید اجازه داد نوجوانان حتی برای یک بار هم که شده، فیلم های مبتذل نگاه کنند؛ زیرا این فیلم ها اعتیادآورند و نوجوان را به خود جذب کرده، هویت دینی و انسانی او را نابود می سازد و او را در منجلاب فساد و شهوات غوطه ور می کنند.
حضرت علی  علیه السلام در این باره می فرمایند: اذا غلبت علیکم أهواء کم أوردتکم موارد الهلکه؛ (1) « هرگاه هوس ها و شهوات بر شما چیره شوند، شما را به هلاکت وارد خواهند کرد».
وقتی شهوات در نوجوان تحریک شد، او را به طرف ارضا سوق می دهد و از آنجایی که هیچ راه ارضای عقلانی و شرعی برای او وجود ندارد، به طرف خودارضایی کشیده می شود؛ پس بر والدین لازم است مقدمه تحریک شهوانی را به وجود نیاورند و با پرهیز دادن نوجوان از تماشای این گونه فیلم ها، در آرامش و نورانیت و صفای دل او، نقش آفرین باشند.

5. حاضر نشدن در محیط های آلوده

محیط های آلوده و غیراخلاقی می توانند زمینه ساز انحراف نوجوانان و جوانان باشند. یکی از مصادیق انحراف، مجالس لهو و خوش گذرانی ممنوع و حرام است؛ این مجالس آثار تخریبی و سوئی بر افراد جامعه،‌ خصوصاً نوجوانان عزیز دارند. نوجوانی که هنوز به مرحله پختگی نرسیده است و در آغاز جوانی و شهوات قرار دارد، در این مجالس به فساد و بی بند و باری کشیده می شود و به انحرافات جنسی روی می آورد.
اگر نوجوانی در عروسی ای حاضر شود که در آن عروسی موسیقی نواخته می شود و یا در مهمانی ای حاضر شود که مردان و زنان به صورت مختلط و با وضعی ناپسند و بی حجاب، حضور دارند، یقیناً در افکار و تمایلات او اثر گذاشته، ضمن ارتکاب عملی حرام، به انحراف جنسی کشیده می شود. این گونه مکان ها گرایش به انحراف و بی بند و باری را تسهیل کرده، بستر را برای روی آوردن نوجوان به طرف ناهنجاری های اخلاقی آماده می سازد؛ زیرا نقش محیط در تأثیرگذاری بر افراد انسانی، از مقوله هایی است که مورد اتفاق اکثر اندیشمندان بوده، حتی در مباحث جامعه شناختی و روان شناسی شخصیت، به عنوان عامل مهم شکل گیری شخصیت انسان، معرفی شده است. تأثیرگذاری محیط زندگی بر رفتار، خلق و خو، اندیشه و خصوصیات اخلاقی افراد بر کسی پوشیده نیست؛ لذا والدین گرامی اگر احتمال می دهند در جلسه ای یا مکانی، کارهای غیراخلاقی انجام می شود، فرزندان دلبند خود را به آن مکان نبرند و به این وسیله جلوی تحریکات جنسی را بگیرند.
حضرت علی  علیه السلام درباره دوری از محیط های ناپاک، در نامه ای به حارث همدانی چنین می فرمایند: و احذر منازل الغفله و الجفاء و قله الاعوان علی طاعه الله؛ (2) « از مکان هایی که مردم آن، از یاد خدا غافلند و به یکدیگر ستم روا می دارند و برای اطاعت از خدا به یکدیگر کمک نمی کنند، بپرهیز».
در این حدیث شریف، حضرت امیرالمومنین، علی  علیه السلام از مؤمنین و دوستان خود خواسته است از ورود به محیط های آلوده به گناه و جاهایی که در آن معصیت الهی رخ می دهد، پرهیز کنند و خود را در معرض گناه و نافرمانی الهی قرار ندهند.

6. برنامه ریزی برای اوقات فراغت

تعطیلات زیاد و بی برنامه، در عین حال که باعث احساس سرگردانی و بلاتکلیفی برای نوجوانان می شود، به تدریج باعث سرخوردگی و یأس آنان شده، موجب می شود آنان به کنج خلوت و انزوا پناه ببرند و راهی برای مشغولیت خود بجویند. این مشغولیت، در بسیاری از موارد به انحرافات جنسی و از جمله « خودارضایی» منجر می شود.
والدین باید با برنامه ریزی و پر کردن اوقات فراغت فرزندان و با برنامه هایی همچون کلاس خط، خیاطی، گلدوزی، آشپزی، شنا و رایانه، جلوی انحراف اخلاقی را سد کرده، فرزندان خود را یاری نمایند.
نوجوانی که برای اوقات فراغت و حتی تمام ایام زندگی خود برنامه ریزی دارد، از عزت نفس و حرمت بالایی برخوردار است. بهره مندی از خود ارزشمندی، در سنین نوجوانی اهمیت بسیاری دارد و نوجوان را از انحراف نگه می دارد؛ زیرا کسی که خودش را شخصی ارزشمند و دارای موقعیت اجتماعی می داند و احساس می کند برای جامعه مفید است، هرگز این عظمت را با کارهای ضداخلاقی تباه نمی سازد.
موریس روزنبرگ (3) یکی از روان شناسان، خاطر نشان می کند: « یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده در رشد حرمت خود و شخصیت نوجوان، این است که تا چه حدی با دیگران و محیط اجتماعی سازگاری دارد، و تا چه حدی از مقبولیت و محبوبیت برخوردار است». (4) نوجوانی که کاری مفید دارد؛ از مقبولیت و محبوبیت بیشتری برخوردار است. بنابراین، خودارزشمندی بیشتری نیز دارد. بندورا (5) (1986) می گوید: آن دسته از افرادی که به سبب موفقیت، به تحسین و تمجید از خود می پردازند، به احتمال بیشتری به حرمت خود بالا و پایدار دست می یابند و از انحرافات مصون می مانند.
در روایات رسیده از امامان معصوم  علیه السلام توجه ویژه ای به غنیمت شمردن لحظات عمر و فرصت جوانی شده است. حضرت علی  علیه السلام در روایتی می فرمایند: « شدیدترین و سخت ترین غصه ها به خاطر از دست دادن فرصت های عمر خواهد بود». (6)
پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه وآله می فرمایند: « بر استفاده و بهره بری از مدت عمر و جوانی ات، حریص تر از نگهداری پول و سرمایه مادی باش». (7)
در این دو حدیث شریف که از دو انسان معصوم و با عظمت رسیده است، به قدردانی از جوانی و اوقات گران بهای عمر سفارش و توصیه شده است. این احادیث هشدار می دهند: جوانی و فرصت ارزشمند زندگانی با سرعت در حال گذر است و باید از آن استفاده مطلوب نمود و با ایجاد اشتغال و برنامه ریزی در زندگی و غنیمت شمردن فرصت ها، خود را از آفات بیکاری رها ساخت؛ زیرا بیکاری و نداشتن برنامه در زندگی، آفات بسیاری دارد و علاوه بر به انحراف کشاندن انسان، او را از رشد اجتماعی و معنوی باز می دارد. پیامبر گرامی اسلام  صلی الله علیه وآله در این زمینه می فرمایند: « کسی که برای صلاح و راحتی دنیا و آخرت خود تلاش نکند، مورد غضب پروردگار است و کسی که بیکار و بدون برنامه است، انسان شایسته ای نیست». (8)
حضرت علی  علیه السلام درباره آفات بیکاری و نداشتن برنامه برای اوقات فراغت، می فرمایند: القلب الفارغ یبحث عن السوء و الید الفارغه تنازع إلی الاثم؛ (9) « ذهن و قلب انسان اگر رها و بدون برنامه باشد، به وسوسه های بد و شیطانی گرفتار می شود و اگر فعالیت های جسمانی و بدنی در انسان دچار رکود و تنبلی شود، راه برای ارتکاب گناهان باز خواهد شد».
در این حدیث، حضرت علی  علیه السلام توصیه و سفارش می کنند اگر می خواهید به دام گناه و انحراف نیفتید، اوقات فراغت و بیکاری خود را پر کنید و ذهن و جسم خود را به فعالیت مفید و ارزشمند مشغول سازید.

7. تنها نگذاشتن نوجوانان

تنهایی و خلوت، می تواند یکی از زمینه های گرایش به خودارضایی و انحراف جنسی باشد؛ زیرا وقتی نوجوان در جایی حضور دارد که کسی در آنجا نیست، افکار شیطانی و وسوسه های شهوانی به سراغ او می آید و او را به طرف انحرافات می کشاند؛ به ویژه اینکه نوجوان درباره آلت تناسلی خود کنجکاو است و در خلوت به تماشای آن و دست ورزی با آن می پردازد؛ لذا باید آنان را واداشت بین اعضای خانواده باشند و در اتاق خواهران خود به استراحت بپردازند؛ اگر هم در اتاق اختصاصی خود استراحت می کنند، در اتاق را قفل نکنند، بلکه آن را باز گذارند؛ به نحوی که ورود و خروج به آنجا ممکن باشد. همه اینها به نوعی در از بین بردن زمینه خودارضایی و تحریک جنسی مؤثر است.
نوجوانی از شهر تهران، در نامه ای به مرکز مشاوره چنین نوشته بود: « با فرا رسیدن دوره نوجوانی، مشکلات من نیز شروع شد. مادرم به محض اطلاع از نشانه های بلوغ در من، بنای بدرفتاری و خشونت گذاشت و من هر روز از مادرم دورتر و متنفرتر شدم و به تنهایی پناه بردم تا اینکه در اثر تنهایی زیاد، آرام آرام به طرف خودارضایی کشیده شدم و با این کار، خودم را مشغول می کردم. الآن چند سال است به این بلا گرفتارم و از شما خواهشمندم مرا راهنمایی کنید».
اگر چه تنهایی و خلوت در بعضی مواقع لازم و ضروری است و انسان فرصت می یابد صادقانه و خالصانه با خدای خود مناجات کند و در عظمت جهان بیندیشد و به گذشته و آینده خود و روز قیامت فکر نماید، اما در سنین نوجوانی و مخصوصاً در نوجوانانی که زمینه انحراف اخلاقی در آنها وجود دارد، بسیار مضر و ناپسند است؛ چه اینکه اگر در خلوت قرار گیرند، افکار شهوانی یک آن، آنها را راحت نمی گذارند و به سوی گناه می کشاند.
علت اینکه در بعضی روایات، از خلوت کردن با نامحرم، منع و نهی شده است همین سبب است؛ زیرا شیطان در آنجا حضور می یابد و فرد را به سوی گناه و تباهی سوق می دهد.

8. کنترل و نظارت بر دوستان

معاشرت و هم نشینی با دوستان سالم و با ایمان، موجب رشد شخصیت انسان و تقویت ارزش های اخلاقی و معنوی نوجوان می گردد. انتخاب دوستانی که از لحاظ درسی، اخلاقی، خانوادگی و ادب، شایسته اند، خود می تواند بهترین بازوی موفقیت انسان و قرار گرفتن در مسیر پاک و بدون انحراف باشد. از طرفی دوستی با افراد پست و فرومایه- که معمولاً آلوده به انحرافات اخلاقی هستند- یکی از زمینه های انحراف نوجوان است. دوستان منحرف و بی بند و بار، سعی دارند احساس ها و تجربه های راست یا دروغ خود یا دیگران را درباره مسائل جنسی و انحرافات اخلاقی با حرص و ولع و با حالتی غرور آمیز، برای نوجوانان پاک و نورانی تعریف کنند و آنان را از این طریق به سمت ناهنجاری ها، سوق دهند.
یک دوست ناباب، سرنوشت انسان را به طور کلی از مسیر اصلی خود خارج کرده، او را در ورطه هلاک و فساد و انحرافات اخلاقی می اندازد و سعی می کند انحرافات جنسی و تجربه های جنسی را به دوست خود منتقل کند و از این طریق نوجوان را وسوسه کرده، از طریق ایجاد کنجکاوی و قهرمان بازی، او را هم به طرف مسائل جنسی سوق می دهد. کافی است نوجوان ولو یک بار صحنه های جنسی، فیلم های جنسی یا تجربیات جنسی و انحرافی را مشاهده کند؛ این او را به راحتی به طرف خودارضایی یا مسائل ضد اخلاقی دیگر می کشاند.
قرآن کریم در سوره فرقان، عاقبت کسانی که با دوستان فاسد هم نشین شدند و به نابودی کشیده شده، اظهار ندامت و حسرت می کردند، بیان کرده است. خداوند از قول این افراد می فرمایند: یا وَیلَتَى لَیتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَاناً خَلِیلاً؛(10) « ای وای بر من، کاش فلان شخص را به دوستی بر نمی گزیدم».
در این آیه، خداوند متعال سرنوشت هم نشینی با افراد فاسد را به عنوان هشدار بیان فرموده، مؤمنین را متوجه می سازد تا از دوستی با افراد فاسد پرهیز کنند و خود را به حسرت دنیا و آخرت گرفتار نسازند.
امیرمؤمنان، علی  علیه السلام می فرمایند: لا تصحب الشریر فان طبعک یسرق من طبعه شرا و انت لا تعلم؛ (11) « از هم نشینی و دوستی با افراد شرور و آلوده بپرهیز؛ زیرا طبیعت و شخصیت تو به طور ناخواسته، تحت تأثیر بدی و ناپاکی طبع او قرار می گیرد و صفات آلوده او در تو اثر می کند».
صفات ناپسند دوست و رفیق به طور ناهوشیار در دیگری اثر می کند و انسان یک دفعه چشم باز می کند و خود را در انحراف و ظلمات می بیند. هر نوجوانی که ادعا کند من حواسم جمع است و نمی توانند مرا منحرف کنند، سخن گزافه ای گفته است: زیرا دوست فاسد سرانجام تأثیر خود را به طور غیر ارادی می گذارد.
امام صادق  علیه السلام در این باره می فرمایند: من یصحب صاحب السوء لایسلم؛ (12) «کسی که با رفیق بد و ناپاک هم نشین شود، سالم نمی ماند و سرانجام به ناپاکی آلوده می شود».

 

با بدان کم نشین که صحبت بد
گرچه خوبی، تو را پلید کند

آفتاب به این بزرگی را
لکه ابر ناپدید کند

 

9 . زمینه سازی برای پرورش معنویات

ایمان به خدا و تقویت معنویت، نقش مهمی در جهت دادن به افکار و اندیشه، گفتار و کردار انسان دارد. باورهای اعتقادی و اعمال عبادی و معنوی، تفکر و اندیشه انسان را به طرف کمالات اخلاقی سوق داده، او را از خیال پردازی در افکار شیطانی باز می دارد.
هرگاه خطر یا تحریکات شیطانی انسان مؤمن را تهدید کند، به خدا پناه می برد و از او مدد می طلبد تا از شر شیطان و وسوسه های آلوده کننده او در امان باشد؛ خصوصاً اگر بنده خدا برای فرار از گناه و آلوده نشدن در معاصی، از او کمک بخواهد و به وسیله دعا و مناجات در ظل توجهات حضرت حق قرار گیرد، قطعاً خداوند او را یاری می کند.
قرآن کریم می فرماید: اللَّهُ وَلِی الَّذِینَ آمَنُوا یخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ؛ (13) « خدا ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورند و خداوند بدین وسیله آنان را از ظلمات (گناه) بیرون می آورد و به وادی نور می برد».
این آیه، دال بر این مطلب است که هر کسی به خدا پناه ببرد و از طریق انجام واجبات و دعا و نیایش، از او کمک بطلبد، خدا او را یاری نموده، از شر هوای نفس و خواهش های شهوانی محافظت می کند.
کسی که با معنویت و دعا ارتباط دارد، از سلامت روان برخوردار بوده، تشویش خاطر ندارد؛ کسانی که تشویش خاطر ندارند، کمتر به انحراف اخلاقی و جنسی کشیده می شوند.
درباره ارتباط معنویت و سلامت روان تحقیقات بسیاری به صورت تجربی توسط دانشمندان و روان شناسان انجام گرفته است که نتایج همگی آنان، دلالت بر ارتباط مذهب و معنویات با آرامش خاطر و عدم سقوط در انحرافات دارد.
ویتر (14) و همکارانش (1985) در پژوهشی نشان دادند بیست تا شصت درصد متغیرهای سلامت روانی افراد بالغ، به وسیله باورهای مذهبی آنان تبیین می شود.
کیت و همکارانش (1992) نیز تأکید دارند مذهب و مسائل معنوی می توانند جای گزین خوبی برای مؤلفه های تأثیرگذار، همچون عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و خانوادگی شود و به رضایت و تعادل و سلامت روانی افراد کمک کند.
یونگ روان شناس بزرگ غربی (1932) در جریان فعالیت های روانی- درمانی خود دریافت باورهای مذهبی می توانند سبب بالا بردن یک پارچگی و معنا دادن به شخصیت فرد شوند. (15)
در همه این تحقیقات، به ارتباط معنویت و آرامش اشاره شده است. کسی که از آرامش و سکون برخوردار باشد، کمتر گرفتار انحرافات جنسی و مخصوصاً خودارضایی می گردد؛ زیرا یکی از علل روی آوردن به خودارضایی، اضطراب و عدم آرامش روانی است.
والدین و مربیان کاری کنند که نوجوان دل و دیده خود را با ذکر خدا و مناجات خدا، نورانی و با صفا کند و با مناجات با حضرت حق و قرائت دعای توسل، کمیل، ندبه، قرآن و مانند آن، فضای ذهن خود را معطر سازد؛ و بداند هر دلی که به یاد خدا باشد و جایگاه ذکر خدا باشد، شیطان نمی تواند در آن دل نفوذ کند و افکار انحرافی را در آن دل وارد سازد؛ توجه داشته باشید نوجوانی که دنبال پرورش مسائل معنوی و عبادی است، هرگز به فکر مسائل انحرافی نمی افتد و خودش را بزرگ تر از آن می داند که به گناه آلوده گردد و همیشه سعی می کند در پرتو هدایت خالق متعال، به کمال و بالندگی دست یابد. باید به این مسئله نیز توجه کرد که یاد خدا و مناجات او، به انسان جان تازه و نشاطی پایدار ارزانی می کند و ذکر او، بهترین مونس زمان وحشت و تنهایی انسان است.
آقای دیل کارنگی (16) روان شناس معروف، می نویسد:
هنگامی که کارهای سنگین، قوای ما را از بین می برد و اندوه ها و وسوسه ها، هر نوع اراده ای را از ما سلب می کند و بیشتر اوقات که درهای امید به روی ما بسته می شود، به سوی خدا روی می آوریم؛ ولی اصلاً چرا بگذاریم روح یأس و ناامیدی بر ما چیره شود؟ چرا همه روزه به وسیله خواندن نماز و دعا و به جای آوردن حمد و ثنای خداوند، قوای خود را تجدید نکنیم و چرا با ذکر الهی بر شرور غالب نگردیم.(17)
حضرت علی  علیه السلام می فرمایند:
پروردگارا! تو از هر مونسی برای دوستانت مونس تری و از همه آنها برای کسانی که به تو اعتماد کنند، برای کارگزاری آماده تری. پروردگارا! آنان را در باطن دلشان مشاهده می کنی و در اعمال ضمیرشان بر حال آنان آگاهی و میزان معرفت و بصیرتشان را می دانی، رازهای آنان نزد تو آشکار است و دل های آنان در فراق تو بی تاب؛ اگر تنهایی و هجمه های شیطانی، سبب وحشت آنان گردد، یاد تو مونس آنهاست و اگر سختی ها بر آنان فرو ریزد، به تو پناه می برند. (18)
از دیگر شیوه هایی که برای پیشگیری از این رفتار خطرناک می توان برشمرد ، موارد زیر است که به شکل گذرا به آنها می پردازیم:
- پرهیز دادن از لخت شدن و یا نیمه عریان شدن به هنگام خواب؛ زیرا عریان بودن یا نیمه عریان بودن در موقع خواب، زمینه خودارضایی را آماده می کند و به نوبه خود، باعث تحریک نوجوان می شود.
- سعی شود در اتاق خواب نوجوانان تصاویر تحریک کننده وجود نداشته باشد.
- رایانه، ویدئو، تلویزیون و سایر ابزار صوتی و تصویری در اتاق نوجوان نباشد؛ زیرا وجود آنها، زمینه ساز استفاده از فیلم های مبتذل و مسائل تحریک کننده بعدی است.

.نویسندگان: علی احمد پناهی، داوود حسینی/راسخون